Ông Nguyễn Đăng Đạo là người xã Hoài Bão, huyện Tiên Du. Năm 19 tuổi ông vào du học ở Trường An. Gặp ngày nguyên tiêu, con trai, con gái kinh thành đua nhau đi du ngoạn. ông cùng vài đứa tiểu đồng đến trước cổng chùa Báo Thiên, gặp một chiếc kiệu lộng lẫy, con hầu đầy tớ xúm xít chạy quanh. Có một thiếu nữ xinh đẹp, từ trong xe bước xuống, vào chùa vãng cảnh. Ông đứng bên, ngây người đứng nhìn tới lúc người đẹp quay ra, lên xe rồi ông vẫn còn luẩn quẩn bên xe. Bọn phu xe quát tháo, ông vẫn không chịu rời, chúng phải lấy roi vụt, ông mới lui. Trong xe, người đẹp lên tiếng “Hội vui cảnh đẹp mọi người cùng thưởng ngoạn, chí làm điều nạt nộ người ta như thế.”. Ông nghe thế lại đi theo xe. Đến một dinh thự, người đẹp xuống xe đi vào, ông liền rẽ vào một quán trà phía ngoài cổng, hỏi thăm chủ hàng đây là dinh thự của quan nào. Bà chủ quán đáp: “Đây là dinh thự của ngài Ngụ hầu. Ngài vì có công lớn, được cử coi cấm binh, chỉ huy việc quân của cả kinh thành”. Ông hỏi hầu có mấy vị công tử. Bà chủ quán đáp: “Hầu mới sinh được một tiểu thư rất xinh đẹp, nàng có học, biết lễ nghĩa, người vừa đi kiệu trở về chính là nàng đó”. Ông hỏi nàng đã lấy ai chưa, bà chủ quán đáp: “Ngô hầu còn muốn chọn tài tử văn nhân để gả chồng cho nàng, chứ thiếu gì con em bậc công hầu môn đăng hộ đối”!. Ông nghe xong, ghi nhớ kỹ. Chiều tối trở về, cả đêm mơ tưởng. Sáng sớm hôm sau, ông lại đến trước cửa dinh thự, đem trái cây, trà ngon đút lót cho bọn tiểu đồng trong dinh. Lâu dần quen bọn chúng, ông mới hỏi đường ra lối vào, cửa cổng các phòng. Đến nửa đêm ông trèo tường vào dinh, lần thẳng tới chỗ người đẹp, khoét tường vào phòng lên giường nằm chung với nàng. Người đẹp giật mình tỉnh dậy, hỏi ông là ai ? Ông đáp: “Từ khi gặp nhau ở chùa, tôi trằn trọc thương nhớ khôn nguôi định tìm mai mối, lại sợ làm nhơ đến quan tể tướng chẳng được đoái tới. Nay cả gan tới đây muốn cùng tiểu thư đính ước trăm năm đó!” Thiếu nữ vừa thẹn vừa sợ, cúi đầu khẽ đáp: “Cha tôi tính nóng như lửa, ông táo tợn thế này sẽ bị băm vằm ngay lập tức!” Ông gõ giường mà cười. Thiếu nữ không biết làm thế nào, lấy hai tấm lụa trao cho ông và bảo: “Ông chết cũng đáng, nhưng như vậy thì danh tiết của tôi cũng khó mà bộc bạch. ông nên tìm đường mà ra, tôi tha tính mạng cho ông đó!”. Sinh cười đáp: “Nàng đừng dọa tôi, nếu sợ chết, tôi đã chẳng tới đây. Cha nàng có đến tôi cũng cứ như thế!” Ông dẫu không phạm tới thiếu nữ nhưng ngăn lối ra, khiến nàng không đi được. Bọn con hầu nghe thấy tiếng cười nói, đốt đuốc tới, thấy ông ở trên giường tiểu thư bèn cầm gậy gộc vây quanh và cho người chạy đi báo Ngô hầu. Hầu cầm gươm bước tới. Ông phủ phục xuống đất lạy chào và nói rằng lòng mình ngưỡng mộ quan lớn đã lâu Hầu giận lắm, sai đầy tớ trái lại, thấy ông nho nhã lại không nỡ đánh đập. Sáng hôm sau, Hầu đang định cho giải tới tòa binh kết tội thì gặp bạn đồng liêu là ông họ Phạm tới thăm. Hầu mời ông vào, kể lại chuyện đó, nét mặt vẫn còn hầm hầm tức giận. Ông Phạm nói: “Người làm việc khác thường, hẳn là tài khác thường. Có lẽ nó có hoài bão tài cán gì đây, ngài nên hỏi thẳng xem. Nếu quả có tài, thì nên tác thành cho nó, nếu là đứa bất tài thì cứ theo luật mà trị, giận dữ mà làm chi !” Ông Hầu nhờ ông Phạm thử tài. Ông nhận được đầu đề chẳng cần suy nghĩ, hạ bút viết liền, thao thao bất tuyệt, lại còn cười bảo bọn đứng hầu: “Bay thưa với tiểu thư biện sẵn cơm nước, nếu chậm ta không làm khách qúy nhà các người nữa đâu!”. Bọn hầu đều bưng miệng cười. Ông dâng bài lên, ông Phạm rất khen ngợi, nói riêng với Ngô hầu: “Ngàn vàng cũng chẳng tìm được đứa con rể quý như thế đâu!” Ngụ hầu bèn tha tội cho ông, hỏi xem họ tên là gì, quê quán ở đâu, rồi sai làm một phòng riờng cho ở, cấp tiền cho ông ăn học. Năm sau, ông đi thi Hương, đỗ đầu. Hầu bèn sửa lễ, đón ông về ở rể. Lại năm sau nữa, ông đỗ thi Hội, rồi thi Đình lại đỗ Trạng Nguyên.