“Bây giờ mới biết sao định liệu, liệu hà mưu trọn hiếu trọn tình, nếu để vầy e lỗi đạo ba sinh, bằng mà đoái hoài đến lại thất trinh thất tiết: chưa chăn gối cũng tình Hồ Việt, chi đã nguyền nghĩa kết thâm giao, dẫu rằng cho bình địa nổi ba đào, lòng thục nữ lẽ nào xao lãng. Vậy thì vào thảo thất phân trần cho mẹ hãn, cuộc hiểm nghèo của bạn tri âm, may mà mẫu thân dạy đến viếng thăm, đặng vậy mới phỉ tâm hoài ái.” Trí định vậy nàng mới vào bẩm lại, mụ lão nghe kinh hãi biết bao, than rằng: “Trời lẽ nào dứt mạng anh hào, ắt bao nỡ chôn người hào kiệt. Mụ cũng tưởng duồi thẳng với, đợi ngày tác hiệp, nên mụ mới giả ngó ngơ chẳng biết ý chàng, để cho Anh Cô giao nghĩa đóa vàng, một lời nguyện minh san thệ hải. Dè đâu nổi, ngãi kia chưa vầy ngãi, tình nọ lại phai tình, có phải là Nguyệt lão trớ trinh, khuấy cho duyên gái lành lỡ lối. Cớ sự ấy đã ra đến đỗi, hay mà làm thinh e tủi bụng chàng, phần mụ thì chẳng tiện bước đàng, làm sao đến vấn an cho thỏa. Còn như phận Anh Cô, vẫn biết tình trong như đã, mặt ngoài chả biết sao, nếu mà sai nàng đi e mắt thế xem vào, thẹn phận má đào lắm bấy. Lẽ thì nghĩ vậy nỡ nào phân như vậy, giao đạo mình, mình biết lấy dở hay, cuộc ở đời ai biết đặng bụng ai, hơi nào nệ lời bai tiếng nhạo.” “Anh Cô, con mau khá thay quần đổi áo, rồi theo xe lai đáo Sài Gòn, con phải hết dạ con, cho vui trong lòng mẹ. Thăm căn bịnh Ái Nhơn nặng nhẹ, con nói cùng người rằng: Nghe tin lòng mẹ chẳng an, như nặng thì, mẹ cho con ở đó mà nuôi, con chớ nệ chi mùi cay đắng. Là như vậy để cho chàng mang ơn nặng, trăm năm đành dạ chẳng đổi hai, còn như chàng đau lây lất đôi ngày, con thăm viếng rồi day trở lại.” Nghe mẹ dạy Anh Cô mừng khoăn khoái, khác nào như Cam Võ hạng phùng. Anh Cô liền vào chốn phòng trung, sửa soạn tư dung dời bước. Cùng năm Lát dặm ngàn xông lướt giục vó cu nhẹ bước đàng dài. Anh Cô ngồi nghĩ phận mười hai, sầu thảm cuộc duyên hài gia thất, lo một nỗi Ái Nhơn không thương thật làm như tuồng ong liệng vành hoa nút mật rồi đi. Nếu mà chàng trọn đạo xướng tùy, thì thiếp có quản gì chút phận; đang suy nghĩ Anh Cô ngồi ngơ ngẩn, mắt nhìn xem phong cảnh buồn ru, gần bên đàng nghe giọng nông phu, tay cầm hái miệng hát ngâm thảm biết mấy thu mà nói. Nơi triền lộ mục đồng ca inh ỏi, chơn lội bùn kêu thá ví, chạnh tuổi xuân trăm nỗi buồn tanh, buồn ngó lên thấy én cùng anh, đua luyện lúc trời chiều, mỏi cánh xúm doanh dây thép. Rầu dòm xuống thấy tôm với tép băng lùi theo nước bích, vinh râu nép bóng dé vàng; Anh Cô mới chiếp miệng than, than phận hồng nhan, may rủi hai đàng chưa hãn. Lòng những ước trước mai vầy bạn, nhưng mà e người thương bảng lãng chung tình, dạ chí làm vui phận bố kinh, song còn ngại kẻ nhớ chẳng gìn trọn ngãi. Than rồi mới xây qua hỏi lại, hỏi Lát: “Vậy chớ anh nghĩ cho kim cải mầy sao?” Lát nghe liền bày tỏ âm hao: “Cô khéo lo thì thôi, kim bạc há phụ tơ đào mà sợ. Cậu tôi nói, nếu chẳng cưới cô đặng làm vợ, thì một mình cậu ở trọn đời, túi gió trăng ngày tháng dạo chơi, hơn là chẳng xứng nơi kết tóc. Bởi vậy cho nên, năm canh luống mơ màng trằn trọc, nghe tiếng gà như chọc cơn sầu, ngồi với đèn mà ngỡ những đâu, tưởng hình bóng ra vào đêm trắng. Mòn thân thể mới mang bịnh nặng, cô lo chi dạ chẳng một màu, cậu tôi mà thấy cô, chắc sao cũng hết đau, mừng tợ hạn gặp đào một thuở. Xin cô chớ nghi lòng bợ ngợ, có gió trăng vàng đá mới thành, nếu mà cô lấp nẻo én anh, thì uổng bấy xuân xanh bỏ quá.” Mấy lời Lát, Anh Cô đẹp dạ, hối giơ roi giục giã vó cu, muốn tới mau thấy mặt trượng phu, kẻo chờ lâu đau dạ. Xe thấm thoát bánh lăn mau quá, phút đâu đà tới ngả nhà thương, thấy kẻ qua người lại bên đường, chật cửa phố phường buôn bán. Nọ là Tững “Hàm xôi phá xáng”, kia là chà rao bán Đậu rang, trai ngổn ngang hài hớn ngóng nẻo đàng, gái nhỏng nhảnh vòng vàng nương bệ cửa. Anh Cô hối chạy mau hơn nữa, noi theo đàng xe lửa ruổi dong, vừa tới nhà năm Lát tuốt vô trong, đặng có kể công khó nhọc. Nhơn nằm nhà nhớ tình mà khóc, nghĩ đến điều tơ tóc thêm đau, ngày những đêm da héo dàu dàu, sớm cùng tối tâm bào như cắt. Biết non nao thấy mặt, xét nỗi niềm nước mắt rưng rưng, thảm thay, bóng phất ngang tưởng bạn, dậy ngó chừng, nghe tiếng bước ngỡ chưng gái lịch. Một bữa ấy Ái Nhơn nằm mê mệt, nói sảng hoảng la hét như điên, kêu “Anh Cô, bớ … nỡ lòng nào tệ vậy hỡi bạn hiền?” Nhơn vụt dậy láo liên đôi mắt, chạy ra cửa quyết tìm thấy mặt, bỗng gặp cô theo Lát bước vào. Ái với Anh vừa tới thấy nhau, trơ đôi mắt ngạt ngào không mở tiếng. Anh Cô đứng ngó Nhơn mà mừng thẹn, thẹn mà thương xẻn lẻn quá chừng, mượn giọt hồng tỏ chút lòng mừng, mừng mà sợ rưng rưng hột lụy. Nhơn cũng ngó Anh Cô chăm chỉ, toại chí dường ngư thủy vầy đoàn, bịnh tương tư hết nói sảng hoàng, nhưng mà đôi mắt chan như suối. Chập lâu mới nghe Anh Cô nói: “Vâng mẹ già lặn lội tới đây, mẹ thiếp nghe Ái gia mang bịnh mấy ngày rày, đêm tới sáng lo hoài trong dạ. Bởi vậy hối thiếp tới thăm coi có khá, đặng trở về trình quá mẫu thân, xem Ái gai bịnh giảm bội phần, thiếp xin kiếu về lần kẻo tối.” Mừng chưa phỉ giây sầu đâu ló mối, Nhơn cầm Cô chớ vội đàng xa, rằng: “Chẳng mấy khi đàng nàng bước tới nhà xin vào cửa dùng trà giải khát.” Ngoài miệng vậy chớ lòng Cô lại khác, thương lẽ nào gặp mặt làm ngơ, nghe Nhơn mời phút động lòng tơ, song làm bộ chối từ đôi tiếng. Ngôi chủ khách phân rồi trò chuyện. Nhơn quyết tình quyến luyến gió trăng, kẻo bấy lâu thỏ đợi bóng hằng, hoài ái không an tất dạ. Dè đâu, lăm le muốn hở môi vàng đá, ngồi nghẹn ngào mở chả ra lời, mới hay rằng sắc nước hương trời, anh hùng đứng giữa đời cũng sợ! Trơ mắt ngó Anh Cô thêm mắc cỡ, thẹn thuồng thay lỡ ở lỡ về, tưởng ngồi đấy nán đợi mà nghe, nào hay nỗi ong vàng chê nhụy đóa, Anh Cô mới chắp tay từ giã. Ái Nhơn bèn vội vã cản ngăn: “Gặp mặt nhau chưa có tiếng rằng, cô nỡ khiến cánh phân hai ngả. Tôi muốn tỏ đôi lời cho thỏa, song hãy còn ngại dạ chấp nê phải chi mà … phải chi mà …” Anh Cô tiếp: “Phải chi mà, Ái gia đừng mơ cuộc bướm huê, thì thiếp có vội chi gấp.”