“Để cha về thưa lại, rồi dùng sáu lễ cưới nàng, cho trọn đạo tào khan, kẻo mà nàng nghi ngại.” Nói rồi chú Xã liền …. Hà Hương hất tay chú Xã mà rằng: “Ngày dài còn đó, chi những tuồng trăn gió đeo đai, vội chi điều liễu ép hoa nài, còn thân ắt đền bồi có thuở; tình còn mong gặp gỡ, lo chi chẳng say tình, phận monh manh dầu gởi tay mình, chặt lỏng thiếp nào dám trách.” “Thôi thôi mựa đừng nương theo sách, tức ấm ách lòng ta, cuộc sớm đào tối mận lân la, dễ đâu Cô nó lại chẳng biết, trước trăng gió sau mới ra vàng đá; lẽ đâu cám thì treo trên giá, để heo quá buổi thèm, sẵn đây nệm thắm gối êm, há chẳng vui niềm chăn gối.” Hà Hương rằng: “Thiệt chàng sao khéo vội, nếu mà thiếp chẳng cho e lỗi cùng chàng, thà vầy cho trọn nghĩa đá vàng, xin chàng chớ phụ phàng duyên thiếp.” ….. xong ……!!! Nói tới đây cả hai đều hàm thinh, không nghe nói thốt lời chi nữa; phía sau thoạt thấy thằng đi tát cá về, vào nhà, liệng giỏ cá xuống, dòm trước sau vắng bóng, chạy tuốt lên nhà trên, kêu cậu om sòm, hỏi: “Vậy chớ Cô hồi hôm đâu mất?” Chú Xã nghe tớ kêu réo, trong phòng vừa muốn chạy ra, đặng hỏi duyên cớ nào, dè đâu chơn chưa kịp chuốc hài, bỗng nghe tiếng ông Chủ bước vào hỏi thằng Xã với con kia đâu vắng. Chú Xã liền dạ đáp rằng ở trong phòng, mà ngặt bị Hà Hương nghe hỏi, sợ, ôm riết lại, nên chú Xã bước ra không đặng. Ông chủ thay đồ rồi, ngồi nơi ván nhà trong đợi chú Xã ra mà bàn luận việc làng, chẳng dè đợi hoài không thấy. Chủ mới bước lại phòng, và đi và hỏi làm chi trong nầy mà không ra cho tao nói chuyện. Bước tới cửa phòng, thấy …. Liền che mắt thối lui. Hà Hương lật đật bước xuống lạy tam thiên, còn chú Xã đứng nép vách mùng che miệng cười chúm chím! Chủ trở lại ván, ngồi, liền kêu Hà Hương làm bộ quở trách rằng: “ Từ khi cha gặp con nơi bán lộ, cha cũng đã có nói trong nhà không gái, nên cha mới đem con về mà nuôi, từ ấy chí nhẫn nay, lòng già mừng gặp phước minh linh; ai thấy con cũng hỏi thăm, cha nói rằng gái nuôi của cha, em nuôi thằng Xã. Nay lẽ nào con chẳng nghĩ, làm những điều gì lạ vậy con? Con phải biết rằng nhà có ngạch vách có tai, nếu mà phong văn ra, miệng thế dễ hầu xét nét. Có phải là danh tiếng của cha như bụi, duyên con nào khác tai bèo, lỡ ra rồi biết sao, bây giờ đây mới tính sao đây, con khá nói cho già nghe thử.” Hà Hương ngồi xuống đất lạy lia lạy lịa một hồi, rồi bẩm rằng: “Thưa cha, trẻ đâu dám quên ơn dưỡng phụ, con nào mong gây họa trong nhà, con cũng biết chữ trinh là phận đờn bà, dễ nào lại mua hoa bán nguyệt. Như chuyện ni, vì bởi anh tôi không thiệt, quyên tình gây việc yêu ma, ảnh nói với con rằng: Sớm đào tối mận lân la, trước trăng gió sau mới ra vàng đá. Lòng con thương cha quá, sợ khi xuất giá tùng phu, con nghĩ có lấy ông chi đi nữa cũng phải xa cha, bởi vậy nên con không ham lên võng xuống dù, thà mà thuận theo lời ảnh, một là dễ, hai là trọn câu báo đáp.” Hà Hương bẩm vừa dứt lời, chú Xã bước ra lạy cha mà thưa rằng: “Cùng nhau đà lỡ tiếng, ôm cầm ai nỡ dứt dây; cuộc ni tại nơi con, xin cha đừng ra oai gió, dẹp tan mây, gái dường ấy trai dường nầy cũng xứng; chẳng cần phải mượn đồ chưng dựng, nấu một mâm cơm cúng mẹ tôi, cầu xin cho vững mối hồng, đừng mời ai tới chi đông, nội trong nhà cũng đủ.” Chủ nghe Xã nói vậy liền quở: “Mi khéo khiến trăm năm di xủ, làm cho hư danh Chủ trong làng, cuộc ở đời phụng sánh với loan, há chẳng phọ trương cho người biết. Vậy thì, từ đây nam nữ ở cho phân biệt, đặng cho cha tính việc mới xong, tối bữa nay con đem Hà Hương gởi bên sông, rồi cha cậy Mai dong tới hỏi. Làm như vậy miệng đời khó nói, làm như vậy mới gọi phân minh chớ nói như con làm theo những thói đa tình, thế sự khi mình lắm đó.” Chú Xã và Hà Hương nghe dạy vậy đều mừng, cả hai cúi lạy cha, rồi đứng dậy, kẻ phía trước người nhà sau lui gót. Hà Hương xuống bếp thấy tớ nhà, mắc cỡ sượng trân, ửng đỏ má đào, mặt mắc cỡ mà sao coi cũng ngộ! Nói về chú Bảy, đi xong việc trở về, mở cửa bước vào, không thấy Hà Hương, ngỡ Hà Hương nằm trong phòng, xăm xăm đi riết. Rủi thay vào thấy mùng không chiếu lạnh, kêu kiếm cùng mà chẳng thấy tin, sanh nghi, bộ con nầy ngừa lúc vắng lén mình, chơi lý giỡn đào rồi đấy. Chú Bảy giận lắm, lửa lòng vội giục, ngồi đứng không yên, chạy đi kiếm đi kêu, khắp xóm khắp làng không thấy. Trở về chú bảy đi và Oạnh nẹ, về tới nhà lại mở tủ sắt, thấy bạc giấy mất nhiều, mới hay Hà Hương túm gói. Chú Bảy lật đật chạy tới làng thưa, chú Xã, Hương thân, Hương hào liền kéo tới lấy lời khai. Chú Xã hỏi chú bảy mất những vật chi phải khai cho thật. Chú bảy khai: vàng chuỗi đưa cho nó đeo cũng hết, bạc giấy mất mấy ngàn, xin việc làng chạy phút bẩm tới quan, đặng tôi xin giấy đi tầm nỏa. Chú Xã hỏi: “Vậy chớ nó đi có để vật chi lại chăng?” Chú Bảy nói có để giấy chi lại đây, mà tôi không thèm đọc. Nói rồi lấy giấy đem ra đưa cho chú Xã coi. Chú Xã mới đọc: Đũa mun bịch bạc uổng thay là, Miệng thế dèm pha gái lấy chà, Thiếp mượn của nầy làm phi lộ, Có thương xin chớ oạnh – ni – na. Đọc dứt lời ai nấy rộ cười ngả nghiêng ngả ngửa, còn chú Bảy thì giận lầm bầm “Đá mẹ om sòm”, cứ chửi “Oạnh ni nẹ nẹ”! Viêc làng ấy khai báo rồi, liền chạy phúc bẩm và giải tài chủ tới quan; quan Biện lý liền rải tờ tập nỏa. Chú Bảy mới lạy quan Biện lý xin phép đi tầm Hà Hương gặp đâu bắt đó. Quan Biện lý cho y lời; chú Bảy cúi lạy trở ra, đi rảo theo phố, tìm tiệm Chà vào mượn viết mực, làm thơ gởi về cậy bạn đồng hương coi sóc việc nhà và góp thuế giùm ít bữa; để cho anh ta lần theo làng xóm, tìm cho gặp mặt hoa; kẻo mà nhớ tình nhân đôi giọt nhỏ sa, tiếc vàng bạc thiết ta gan tất. Thương thay, lơ thơ dường Kim Trọng, tách mình ra đi kiếm Kiều nhi, thấy người chật đàng đi, mà Hà Hương đâu không thấy. Đờn bà xinh biết mấy, đứng nhìn coi chẳng giống mặt người tình, xa xuôi bao quản lộ trình, cực khổ chi nài dặm thẳng; dầm mưa dãi nắng, ăn tuyết nằm sương, gặp ai qua lại bên đường, kêu hỏi cho tường tin tức. Chú Bảu đi như vậy trót tuần, làng nầy sang qua làng kia, mà hỏi cùng chưa ra mối. Nói về chú Xã, rạng ngày nghe lời cha dạy, đem Hà Hương qua gởi bên sông, ông Chủ mới cậy mai dong, trầu rượu đi qua mà nói. Ưng rồi, mai dong tới chịu lời, hẹn ngày đương lễ cưới. Còn vài ngày nữa nhóm họ, chú Xã cho đòi hết tá điền tá viên tới chật nhà, lại thêm dân trong làng, đến giúp biết bao nhiêu mà kể. Bọn thì lo khiêng ván, bọn thì sửa soạn quét nhà; Cha Chả là bù hóng! Hễ ngước mặt lên dòm, thì nó rớt vô con mắt xốn quá mà phải ráng, mấy khi Xã có việc nhà, kẻ thì lo chưng quả chưng hoa, người thì viết liển hàng ba cột cái. Một đời có mấy, có mấy lần mua lấy tiếng khen, đừng làm chuyện tèm lem, mà người dèm khó chịu. Kẻ thì chạy tạm quơ đồ kiểu, người thì lau chùi đồ cổ đống đèn lư; dọn dẹp cuộc gia tư, nhắm xem đà rất lịch. Đến ngày nhóm họ, trong nhà chật nức những người, heo bò thết đãi bỉ bàn, trà rượu chén thù chén tạc. Tới bữa cưới, họ đương đông đủ, tương lễ vật qua cầu, xong việc mới rước dâu, nguyện thành câu Thới Thủy. Dè đâu, lúc rước dâu về, vừa mới qua khỏi cầu thấy thiên hạ chen coi đông nức, nào gái trai, nào già trẻ thiếu chi, xa xa có vọi người đi, lật đật tới coi đám cưới. Người nầy, tuy lớn mà đầu còn để chóp, tóc bới xước đuôi gà, bộ tịch giống Chà Và, da đen như thoa lọ. Coi kỹ lại thì quần không có, dưới vấn chăn trên lại ở trần, khác nào lũ mọi nhà Tần, ngừng bước ngó trân Hà thị. Hà Hương khi họ đương đi ngang qua đám đông, liếc mắt nhìn rủn chi, ủa nầy oan gia đây mà! Đi đâu mà xem dường bi lụy thể ni; hay là vì thiếp bỏ ra đi, nóng của theo mà tầm kiếm. Nghĩ trong bụng như vậy Hà Hương liền ủ mặt, cúi đầu đi chẳng dám ngó lên; chú Bảy cũng nhìn theo, rồi dõi bước theo sau đám cưới. Đi một đỗi chú Bảy nhìn hãn thật, quả Hà Hương chẳng chút chi lầm; chú Bảy chạy xốc tới nắm áo Hà Hương, kéo lôi la làng xóm. Xóm giềng chạy tới, họ đương thảy vỡ tan, chú Xã giận làm ngang, bảo dân làng trói quách. Vào nhà việc nổi mõ lên mời nhóm, chức viêc tựu đông đầy, xúm nhau xử vụ nầy, kẻo ức lòng chú Xã. Khi chức việc tề tự, Hương quản mới hỏi chú Bảy: “Ở đâu tới mà không kiêng nể, dám làm chuyện lạ kỳ, chú là người gì, nhơn có việc chi mà làm vậy?” Chú Bảy bẩm đầu đuôi tự sự, rằng nàng dâu là vợ của tôi, lúc tôi đi khỏi, lấy bạc vàng lén bước ra đi, ức lý mới đi tầm kiếm. Nay tới đây may gặp, xin nhờ có phép làng, tra hỏi rồi giải nạp tới quan, đặng cho phép minh oan kẻo ức. Hương quản nói: “Chú nói vậy thì nghe vậy biết đâu là giả đâu chơn, chú đi có phép quan chăng? Như có phép thì làng giải đến quan, bằng chẳng có thì làng nạp chú.” Chú Bảy liền trình giấy quan Biện lý cho Hương quản coi, coi rồi Hương quản gặt đầu, cho phó lý qua mời Chủ, Xã. Khi Chủ và Xã đến. Hương quản mới thuật chuyện lại cho Chủ, Xã nghe, Chủ nói: “Chuyện đâu còn có đó, như quả vậy thì biểu nó làm khai rồi giải đến quan, bây giờ đây thiệt giả chưa tường, làng có biết sao mà xử. Còn con dâu tôi, xin Hương quản để cho tôi lãnh, ngày nào đi thì có nó đi, nghĩ chuyện thiệt cũng kỳ, chưa biết lẽ gì mà nói.” Việc vừa yên, Chủ và Xã về nhà, lo việc đãi đằng hai họ; trong ngoài xem chật, một lần tợ như nêm, ông mai làm lễ vừa xong, mới kêu chàng rể với nàng dâu ra lạy. Nói về Hà Hương, từ giờ bị chú Bảy làm nhục nơi lộ đồ, lòng đà sụt sùi? Bởi vậy về tới nhà chồng, Hà Hương nhập phòng, riêng một khóc thầm, không ra vô một bước: “Nghĩ nỗi cánh chuồn phận mỏng, ngày nay mừng giây Các dựa Tùng quân, dè đâu oan gia nợ nọ chưa xong, còn thiếu đủ nên mong đòi hỏi. Nhục nhã ấy biết sao mà nói, xấu hổ nầy khó gội sạch trơn, ví như bên chồng thương mà bỏ qua, mới thật là Thiên tứ lương dươn, chí như xét kỹ lại chuyện ni, thì quả mình với chú Xã thiệt vô oan trái. Thà rằng mình tự ải, cho rồi phận gái mười hai, giận thay ai khiến chi dây vắn tình dài, nên đến đỗi rủi may chút phận.” Than rồi ôm gối khóc dầm, ruột thắt đòi cơn, nào tưởng đến phận mình xuất giá. Chú Xã từ ngày đi với cha đến nhà hội rồi trở về, vào gặp Hà Hương dã dượi như thế, kiếm lời an ủi tình sầu; Xã rằng: “Cuộc ở đời may rủi biết đâu, dẫu cho trí Gia Cát cũng khó mà cượng cầu cho đặng. Bậu chớ khá than dài thở vắn, mùi đắng cay, cay đắng há riêng ai, bởi vậy chữ tài hắn liền với chữ tai, dẫu xa chạy cao bay khó dấu. Lòng thế dầu chẳng thấu, biếm bao dạ cũng đành, miễn là vợ chồng mình thương nhau, đừng nệ công lên thác xuống gành, tôi nói thiệt, nguyền sống thác với tình cho trọn.” Dứt lời, chú Xã tay choàng ngang qua cổ Hà Hương mà đỡ dậy, tay cầm khăn lau giọt lụy hồng; Hà Hương khóc chừng nào ửng đỏ má đào, chú Xã càng trông càng động. Hà Hương rằng: “Anh Xã ôi! Xưa dải đồng khăng khít, nay ra cớ sự ni, thiếp sợ cho thêm ngươi chàng vội riêng tây, em nghĩ phận em, ví chi chút phận bèo mây, vì em mà anh cực khổ quá, làm cho bể ái khi đầy khi cạn. Em nghĩ, thà mà xuống cửu tuyền cho rạng, sống làm chi cho bạn đau lòng, giây oan nầy dứt đoạn tình chung, mới là trọn tam tùng cùng bạn.” Hà Hương nói rồi liền mở dây lưng rút cầm tay, lạy chú Xã mà giã từ, rồi lật đật ra vườn tự ải. Chú Xã nghe nói động lòng nắm lại, kiếm lời hay mà giải cơn phiền, “Chị hai nó ôi! Lã nào giận nợ cho lỡ duyên, vui chốn cửu tuyền nhắm mắt hử?” Dứt lời ôm riết Hà Hương vào lòng, Hà Hương thì choàng tay qua cổ, gục đầu vào ngực chú Xã mà khóc hòa, khóc đến đỗi lụy sa ướt áo! Vợ chồng đang than thỉ, thoạt nghe có tiếng bước vào, trẻ bẩm rằng: “Ông mai cho mời cậu mợ ra mà lạy họ.” Hà Hương nghe nói ra mà lạy họ, lòng càng bối rối như tơ, bèn nói với chú Xã, xin ra bẩm lại giùm, đối rằng bịnh xin người miễn lễ. Chú Xã bước ra bẩm như lời, ông mai tiếp xin hai họ, xong rồi chú Xã trở vào phòng cùng Hà Hương đàm đạo. Chú Xã mới hỏi nhơn sao mà gây sự, đến đỗi người tha bang dám tới lẫy lừng, làm cho vỡ lỡ xa gần, miệng thế dèm pha nhiều tiếng. Hà Hương nghe hỏi liền đáp rằng: “Từ ngày thiếp đến đây, gá nghĩa cùng chàng, tuy nói nói cười cười, hằng thật nói cười làm vui gượng; vi phận thiếp, ví chẳng khác như chim bị tên nghĩ bóng, cá khỏi lưới ngại đường, may mà chàng tỏ hết lòng thương, tính việc tào khương đến thác. Rủi việc phong vân mạc trắc, khiến đến điều trục trặc lỡ duyên, nay mà chàng hỏi đến căn nguyên thiếp há chẳng tỏ bày sự tích. Ngày thiếp tách dặm thoàn loan ra mà dầm sương phản mại, chi dốc lập nên cơ nghiệp, phòng toan bươn chải kịp thời, dè đâu họa lai vi hệ ở trời, tai ba mắc giữa vời nước chảy. May đâu, gặp thoàn chích có người làm ngãi, vớt trầm luân hà hải tái sanh, ngỡ đem về gá nghĩa minh linh, hay đâu lại tỏ tình buông gió. Thiếp chẳng khứng mới ra ghét bỏ, biết bao nhiêu nỗi khổ thiết tha, nghĩ hổ thay cái phận đờn bà, gởi vóc ngọc cho Chà ôm ấp!!! Thà đành phận bãi bùn chôn lấp, sống làm chi mà gặp oan gia: đêm kia, lối canh ba đang ngủ trong nhà, giựt mình thấy bóng Chà trước mắt. Thiếp vừa mới thòng chơn xuống đất, đặng kiếm đàng chạy mất kẻo vương, dè đâu, nó đà bước tới bên giường đè thiếp xuống làm đường trăng gió.” Chú Xã nói: “Nó hỗn hào quá chó, sao không la cho có xóm giềng, lẽ nào để nó ép duyên, vậy mà nó có làm chi đặng không?” Nghe nói phút xung thêm nột khí. Trời đất ôi! Thấy mặt nó dường như thấy quỉ, sao lại không la, muốn la mà la không ra tiếng mới tức cho chớ, cứ nằm la ủy ủy, hoài hoài, đến chừng nó ra tay, tôi nằm “thiếp thiếp” như say chưa tỉnh! Nói vậy rồi, rồi còn gì, nghe nói lại tâm thần bất định, giận thằng Chà dám phỉnh chuyên ta, chuyện nầy đây cũng tại chủ nhà, làm theo thói T1u bà thuở trước. Rồi sao nữa, nói đi. “Vì thiếp muốn lánh mình cho được, bởi vậy nên đêm sau, lúc nửa đêm lén bước ra đi, nó tức vì tôi chẳng đặng tiếng gì, nên nó mới ra đi tầm kiếm”. Chú Xã nói: “Ví như nàng bứa ra đi chẳng đặng lời từ giã, nó tức mình vì thương tưởng, tách mình ra đi kiếm phải rồi, gặp thì than thỉ ỷ ôi, có lý nào lại kéo lôi như thế. Bộ nàng cũng có điều chi tồi tệ, nên người tha bang khi dễ chẳng kiêng, chớ như nàng giữ phận công miên, ai dám đến kéo duyên mà đòi nợ?” Hà Hương nghe chú Xã hỏi như vậy, mặt ửng đỏ, hình như hổ thẹn trăm bề, bèn đáp rằng: “Vẫn biết trái duyên trái nợ, nên đến đều lỡ dỡ lứa đôi, đêm nọ thật nó có đem cho tôi, và bạc và vàng nhiều lắm; ngỡ là làm như vậy, cho tôi tham của mà đem lòng sa đắm, đặng vui cầu lá thắm chỉ hồng, nó quyết tình gắn bó vợ chồng, tôi lại không lòng kết cấu. Mình cũng rõ chữ thiên thành giai ngẫu, phải nào tôi phụ xấu tham xinh, khiến cho tôi lơ lãng chữ tình, ràng buộc phải tách mình dõi bước. nay nó đà đến đây tầm được, xin mình thương dĩ đước niệm ân, cho phép tôi lúc canh khuya đến đó tỏ trần, lời trái phải giải phân minh bạch.” Chú Xã nghe Hà Hương phân rõ đầu giây mối nhợ, liền cho phép như lời, làm làm sao cho chỉ thắm đừng lơi, làm làm sao cho tiếng đời rửa sạch. Nói về chú Bảy, từ giờ làm ra cớ tiết ấy, bắt đến nhà làng, khai báo xong xuôi, làng cầm ở tại đó chờ ngày mai giải nạp. Khi làng về hết, còn một mình chú Bảy với Trùm, chú bảy nằm nghĩ lại mà than rằng: “Vì mất của lại mất tình, nên mới làm đến đỗi. nay mà gặp mặt tình nhân rồi, thấy vầy không nỡ, làm cho đày đọa tấm thân, xưa ghét bỏ mười phần, nay gặp mặt mười phần thương đủ. Phải chi bây giờ lúc trời khuất bóng, có nàng đến đây, lấy lời hơn thiệt giải bày, ta bãi nại chẳng thèm nài chi hết.” Chú Bảy đang nằm nghĩ như vậy, thoạt thấy bóng người bước vào, chú Bảy lật đật ngồi dậy, thấy mặt Hà Hương mùng quá, vụt la lớn rằng: “Chị Hai, chị đi đâu vậy chị Hai, Oạnh dạ, chị Hai dại quá, Ở với tôi nhiều vàng nhiều bạc, vui sướng trăm bề, không chịu ở, lại bỏ đi làm dâu chốn thôn quê, nhổ mạ lấm lem lấm luốc, sao vậy chị Hai. Vàng bạc của tôi nhiều lắm, chị Hai lấy sạch hết rồi, tưởng là trốn khỏi tôi, chẳng dè còn vương vấn. Rồi đây giải đến quan, chị Hai còn bị nhiều điều khổ tận, lấy ai cứu khỏi nạn nghèo, nếu mà chị Hai muốn nghe theo, về ở lại với thôi thì tử tế.” Hà Hương gượng cười, bước lại vỗ vai chú bảy mà rằng: “Nỡ nào giận lẩy, mà chẳng nghĩ tình xưa, tôi mà làm ra cớ đỗi ni, cũng vì chú Bảy nó chẳng nghĩ tôi bữa đó bỏ đi đào đĩ. Tôi ở nhà một mình nằm riêng, riêng nghĩ, nghĩ tức mình mới bỏ ra đi, bạc vàng nào mất món chi, chú bảy lại chẳng suy kéo níu. Xấu quá! Đây nầy bạc vàng tôi đem trả đi về cho rảnh cho rồi, phải chú Bảy nó quyết chí tìm tôi, tôi trở lại vầy đôi cùng chú bảy. bây giờ tôi kết ngãi, với chú Xã trong làng, còn chi mà mơ ước cuộc trái oan, trước cũng vậy sau cũng vậy, để tôi hun chú Bảy nó, đặng chú bảy nó từ giã lên đàng kẻo trễ.” Nói rồi bước lại ôm chú bảy, hun; chú Bảy vói tay ẵm Hà Hương, ngồi ngơ ngẩn như say mới tỉnh. Muốn mở miệng mà ngập ngừng khó nói, dạ mừng vui mà khôn tỏ dạ mừng, lấy mắt nhìn đôi giọt lụy rưng rưng, vậy mới biết nết hường nhan có thuốc!