Hoàng phu nhân gần hấp hối. Trong bè tối tăm, lặng ngắt. Ngọn nến đỏ chiếu ra các vật một cái ánh sáng lung lay, thảm đạm. Không khí tanh tao, lạnh lẽo như đã có hơi hướng của thần Chết. Bọn thị nữ nín tiếng nhìn nhau, đi lại êm êm, in lên vách những cái bóng chập chờn. Ai nấy sợ hãi tê tái, máu trong người như đọng lại. Cái phút ghê gớm đè nặng xuống thần trí người ta, chứa đầy những sự đe dọa hãi hùng... Biết đâu đấy, trong lúc đau đớn bực bội, một lời nói, một cái nhăn mặt của phu nhân lại chẳng làm cho nhiều kẻ phải thịt nát xương tan!... Hoàng Lang ở ngoài bước vào. Chàng lại gần nhìn. Trong chiếc nệm do bốn thị nữ co bốn góc, phu nhân nằm thiêm thiếp, chốc chốc rền rĩ kêu đau khổ. Nét mặt tan nát, hai mắt tròn và trắng dã vì đã mất hẳn hai mí, một bên tai đã rụng hẳn, mũi mồm loe loét, máu mủ đầm đìa... Hoàng Lang nhìn dung nhan mẹ, thấy không còn ra người nữa, bất giác khóc òa lên. Chàng vẫn giận những tội ác của mẹ, nhưng lúc đó, cái lúc hai mẹ con sắp biệt ly thiên vạn cổ, tình cốt nhục khiến chàng vô hạn cảm thương. Vả chăng, những bệnh tật của mẹ, những nỗi thống khổ phi thường của mẹ phải chịu đựng bấy lâu, chẳng đã bù với hết thảy các tội ác đó sao. Giờ thì trước mắt chàng, chỉ có một người mẹ sắp chết, một người mẹ đã chắt chiu, yêu dấu, đã ước mong cầu nguyện cho chàng, đã vì chàng mà vui lòng hy sinh cả cái xuân sắc, cả cái sức khỏe, và nếu cần, có thể hy sinh cả cuộc đời nữa. Thoảng nghe tiếng thổn thức bên tai, phu nhân quay đầu lại nhìn con, cặp mắt đắm tràn những lệ: - Mẹ chết... chết mất, con ạ!... - Mẹ ơi, mẹ nghe trong mình đã nguy rồi sao? Mẹ có thể đợi cha con vài ngày nữa chăng? - Cha con đâu? Hoàng Lang sụt sùi: - Cha con đem quân về đánh tỉnh. Cái vết thương đỏ loét bên dưới cái mũi cụt bỗng co dúm lại, như cười một cách chua chát lại như mếu một cách não nùng: - Sao cha con lại chọn lúc mẹ gần chết mà đi xa? - Không phải tự ý cha con đâu, mẹ ạ. Đó là tướng lệnh của ông Lưu. Trận đánh này là sự giải quyết cuối cùng. Thắng ra thì chưa biết tương lai sẽ đưa ta đến đâu. Mà bại ra thì sẽ... - Con nói mẹ sợ quá! - Con nói thật đấy. Mẹ đau, nên tình thế bên ngoài mẹ không rõ. Quân Pháp đang chinh phục Bắc Kỳ, đánh đâu được đấy. Không những ta bị nguy khốn, cả đến triều đình nước Nam cũng đành bó tay khuất phục rồi. Hoàng phu nhân hoảng hốt: - Trời ơi!... thế thì... sau khi mẹ chết... có lẽ... Hoàng Lang nhìn mẹ, nước mắt đầm đìa. Hoàng phu nhân nghỉ một lúc lâu lại nói: - Mẹ hối hận lắm, con ạ. Trong đời, mẹ đã làm nên biết bao là sự hung tàn. Ngày nay đến nỗi nước này, biết đâu chẳng cũng tự mẹ mà ra cả! Mẹ nhầm, con ạ. Mẹ tưởng rằng có làm ác thế mới tỏ được uy quyền của mình. Những lúc này thì uy quyền, danh vọng dù có cũng là vô ích cả. Mẹ hối hận lắm! Nhưng biết làm thế nào! Người bệnh nói đến đấy, bỗng giãy lên đành đạch, máu dãi trào ra đầy miệng. - Mẹ ơi!... Mẹ!... Phu nhân đưa mắt nhìn con, có vẻ ai oán vô cùng! Hồi lâu lại thủng thẳng nói rằng: - Những kẻ thị nữ hầu hạ mẹ đây, sau khi mẹ chết, con sẽ cho mỗi người mười lạng bạc, đưa chúng về tận quê hương tử tế, nhé! Hoàng Lang nghe câu ấy rất cảm động. - Còn tang lễ thì chớ có bày vẽ gì cả. Đang lúc việc quân bề bộn, con chỉ nên thiêu di hài mẹ, giải tán bọn thị nữ, xong rồi về Tuyên ngay. - Con xin tuân theo ý mẹ. - Mẹ biết con tâm địa rất hiền. Các tội lỗi của mẹ, sau này, may nhờ con chuộc lại cho... Phu nhân mệt lắm, lả đi. Trong bè lại im lặng, chỉ nghe tiếng thổn thức của Hoàng Lang... Bỗng người ốm kêu lên một tiếng, hộc máu ra mà chết. Hoàng Lang tuân theo ý mẹ, lập tức nổi hiệu báo tang. Ba quân đều để chở. Chàng lại truyền lệnh lập ngay giàn hỏa thiêu di hài phu nhân, vì tình thế lúc đó, không thể chậm trễ được. Buổi trưa xong các việc, Hoàng Lang hội tất cả bọn thị nữ lại, thẩm thiết khuyên ai nấy nên tha thứ cho phu nhân, đoạn phát tiền và cho người đưa bọn họ xuôi. Nhân không thấy bóng Thục Nương và bà cụ Điều, Hoàng Lang ngạc nhiên vội hỏi mụ quản gia: - Thục Nương và bà mẹ cô ta đâu? Mụ già nghe hỏi, giương tròn hai mắt. - Ô hay! Tôi hỏi câu gì bà có nghe tiếng không? - Có, nhưng... - Nhưng thế nào? - Công tử không nói đùa chứ?... Hoàng Lang giậm chân xuống đất: - Nói đùa?... Mụ điên à?... - Thế sáng hôm qua sau lúc Hoàng tướng quân cất quân đi rồi, công tử không sai ai về đón mẹ con cô ta xuôi à? - Tôi sai người về đón mẹ con Thục Nương xuôi? - Vâng! Hoàng Lang sợ hãi: - Có lẽ nào thế được? - Thì cả bọn này họ cũng biết mà lại... - Thế người về đón Thục Nương là ai? - Cậu Tào. - Thằng Tào con Chánh ú? - Vâng! - Thôi chết rồi! Hoàng Lang kêu to một tiếng đau đớn, mặt tái ngắt, người run lên. Chàng ngồi bệt xuống cái ghế cạnh đấy, quắc hai mắt nhìn quanh như người hóa dại. Những người đứng đấy, chẳng ai hiểu đầu đuôi ra làm sao đều sợ hãi thất sắc. Hoàng Lang vẫn yên lặng, choáng váng, qụy liệt đi như người thợ mỏ vừa bị cái hầm sập xuống đầu. Chàng bị thương nặng, bị vùi dập, thần trí tan nát hôn mê... Bố cu Khải vừa hay lúc đó ở đâu chạy vào. Hoàng Lang trông thấy vội kêu lên: - Nguy to rồi!... - Vâng, con đã biết chuyện ấy. - Giờ làm thế nào? - Công tử cho phép con xuôi ngay. - Xuôi? - Vâng, xuôi tìm chủ mẫu và cô con. - Nhưng già đi một mình không được. - Con cần đi một mình mới được. - Để ta cùng đi với. - Nếu vậy, công tử đi đường bộ, còn con đi đường thủy. Hoàng Lang quay lại hỏi mụ già: - Thế lúc đi, Thục Nương bị họ dẫn theo đường thủy hay đường bộ? - Bẩm công tử, cái đó con không được rõ. - Công tử cho phép con đi ngay. - Ừ, không thể chậm trễ được nữa! Nhưng già có cần ai theo giúp không? - Bẩm chỉ một mình con đi là đủ. - Già có cần gì không? - Con chỉ xin một khẩu súng lục liên và một lá cờ lệnh. - Phải có thuyền nữa chứ, vì già định đi đường thủy. - Không, con định chạy theo dọc bờ sông. - Thế thì phải cần có ngựa tốt. - Được vậy càng hay! - Già lấy ngay con ngựa của ta mà đi. - Đa tạ công tử! - Ta sẽ cho mấy tên tâm phúc theo sau để phòng có biến. - Bẩm con nghĩ chẳng cần. - Thế thì ta lập tức xuôi đường bộ, trong lúc già đuổi theo dọc sông. - Như vậy chắc chắn lắm! - Ta trông cậy vào già đấy nhé. Nếu có cần, cho phép già cứ giết thằng Tào hay sĩ tốt nào của ta cũng được.