Từ Thanh Đàm đến Đông Quan, đường càng xa càng vắng người đi lại. Không khí chiến tranh như bàng bạc đâu đây khiến cho kẻ yếu bóng vía không dám ra khỏi cửa. Tuy nhiên, từ sáng sớm tinh sương người ta đã thấy một cô hàng bánh cuốn lặn lội vượt qua những chặng đường thưa thớt ở gần làng đến những trạm canh phòng nghiêm mật sát thành Đông Quan. Đến đây, cô mới cất tiếng rao lanh lảnh : - Ai bánh cuốn Thanh Trì ra mua ! Âm thanh trong trẻo thu hút người ta đến độ mấy chú lính Tầu mới nghe thấy đã phải ngẩn ngơ giương mắt ngó. - Hầy ! Cái nị lại tây ! Lời gọi chưa dứt, chúng đã nhăn mặt, hất tay ra hiệu cho đi gấp : - Thôi ! Ti ti ! Là vì cô hàng chỉ có mỗi một tiếng rao là điểm dễ thương. Còn mặt mũi chân tay toàn một mầu nghệ vàng khè. Vuông khăn mỏ quạ bạc thếch chít sùm sụp kín gần hết mặt, cặp áo nâu và chiếc quần vải thâm vá chằng vá đụp, cái thắt lưng nhuộm vỏ dà và đôi dép quai ngang mỏng dính lê quèn quẹt cho thấy cô là một thiếu phụ nghèo mới ở cữ xong đã phải xông pha sương gió lo việc mưu sinh. Đến cổng thành, cổ nàng rụt xuống dưới sức nặng của thúng bánh từ sáng chưa bán được đồng nào. Một tên lính nham nhở vừa thò tay định vuốt má cô hàng bỗng rụt phắt tay lại trước miếng vải điều cũ kỹ che trước mắt nàng. Y quát : - Tau mắt hả ? Ti ti ! Mới nằm chỗ xong, lại đau mắt nặng nữa, thế mà cô hàng bây giờ đi phăng phăng đến những phố quen với thúng bánh đội trên đầu. - Ai bánh cuốn Thanh Trì ra mua… nào ! - Bánh cuốn ! - Bánh cuốn ! Lại đây, tôi gọi trước ! Tiếng rao quen thuộc được đáp ứng bằng hai ba tiếng gọi cùng một lúc. Cô hàng mỉm cười, bước vào trong một nhà kín đáo nhất, hạ thúng bánh xuống giường. Chủ nhà, một thiếu phụ trạc bốn mươi tuổi, phát vào vai nàng, mắng yêu : - Con khỉ ! Người ngợm gì mà trông phát khiếp ! - Con nỡm nó độn bụng có khéo không ? Cứ y như người mới đẻ xong xổ bụng ! - Có thế mới thoát khỏi bàn tay sờm sở của tụi lính chứ ! Hai ba người tranh nhau nói trong khi Thoa, thực tế hơn, nhắc cô hàng : - Cuốn bánh đi chứ, Mai. Đằng này thèm lắm rồi ! Mai, cô gái đáo để ở bến đò Mai Lĩnh, cười trêu : - Tưởng đằng ấy ghê không dám ăn chứ ! Bánh cuốn xếp thành tảng được bóc ra từng tấm mỏng tanh, trắng bóng, điểm lưa thưa mấy lát hành xanh trông như những miếng bạch ngọc nổi vân. Cô hàng có một mình xếp bánh không kịp cho số người chầu chực khá đông. Trong khi chờ đợi, họ nói chuyện cho đỡ thèm. - Đã lâu không được ăn bánh cuốn Thanh Trì , nhớ quá ! - À, nước mắm gì đây, Mai ? Trông trong như hổ phách ! - Nước mắm Vạn Vân đấy ! Ngon tuyệt trần. Ăn quên chết luôn ! - Nói láo ! Thời buổi này làm gì có nước mắm Vạn Vân ! - Ai bảo thế đấy cô ? Mai ghé gần tai cô bạn, nói tuy khẽ song cũng đủ cho tất cả những người có mặt cùng nghe : - Nước mắm chính cống gánh từ xứ Nghệ gánh ra. Tụi lái buôn ranh mãnh theo gót quân Đức Vua ra Bắc mà ! Bà chủ nhà cẩn thận vội bảo cô con gái lớn : - Con Trâm chạy ù ra đóng cửa lại đi đã. Tai vách mạch rừng… Rồi mỗi người một câu, bọn đàn bà con gái đua nhau tọc mạch : - Có thật Đức Vua ra không đã ? - Sao lại không thật ! Đức Bình Định Vương Lê Lợi mà. - Thế Vua ra bao giờ ? - Mới được mấy hôm nay thôi. - Ở đâu ? Chính mắt mày có trông thấy không đã ? Hay cô ả chỉ nghe hơi nồi chõ ! [1] - Ứ ừ ! Nghe hơi thế nào được ! Chính mắt tao trông thấy này ! Nhiều tiếng hỏi dồn : - Ở đâu ? Bao giờ ? - Ông vua mặt mũi ra sao ? Ăn mặc thế nào ? Nói nghe đi. Ra vẻ bí mật và trịnh trọng, Mai thì thầm : - Chuyện này kín lắm, bà con nghe sao biết vậy, chớ có đồn ầm lên mà chết cả lũ đấy nhé… Cách đây mấy hôm, trẻ con bên làng Tụy Động bép xép với nhau rằng mới có vua ra ở trong làng Lương Xá. Tôi tò mò muốn xem chúng nó nói có thực không… - Thế có thực không ? - Mày im cái mồm đi để cho người ta nói có đầu có đuôi nào. - Ừ, con Sơn Ca nó nói phải đấy. Lặng yên mà nghe, đừng đứa nào hỏi đâm ngang nữa. Mắt lấm lét nhìn ra cửa, Mai tiếp tục thì thào kể, tiếng nhỏ tiếng to. Mấy người ngồi bao quanh phải lắng tai mới nghe rõ được từ đầu chí cuối : - Xưa nay, người Chúc Sơn mình sang chơi các làng bên kia đường cái dễ dàng như đi chợ, đâu có ai hỏi han gì. Thế mà bây giờ bên ấy canh phòng cẩn mật quá chừng. “Giữ việc tuần canh là những người lạ mặt, giọng nói nặng chình chịch, đặc là dân xứ Nghệ. Họ làm như dân Chúc Sơn mình đều là những kẻ đáng nghi nên hỏi căn hỏi vặn : Đến nhà ai ? Đến để làm gì ? Họ hàng thân thuộc thế nào với ông ấy, bà ấy ? Lôi thôi đủ thứ… “Tức mình, định thèm vào đi nữa, ai ngờ may mắn làm sao gặp ngay thằng Tráng, con ông Trần Kiện. Nó nhận tôi là chị họ, nói một tiếng là tôi được vào ngay. “Thì ra vua ở trong nhà nó, có ghê không ? “Mới qua khu rừng nhỏ cạnh đầm Minh Nguyệt đã thấy phấp phới mấy lá cờ. Người đi lại rầm rập, ngựa chiến cả đàn, có cả mấy ông voi nữa. “Thằng Tráng chỉ cho biết mặt mấy ông tướng, nào Lý Triện, nào Đỗ Bí, ông nào trông cũng oai phong lẫm liệt. Nhiều tướng đi hộ giá từ Nghệ mới ra, nó chưa biết tên… Thoa không nhịn được, bật lên tiếng hỏi : - Có thấy ông Nguyễn Trãi không ? Ông này đẹp giai và nói giọng Bắc. - Ai còn lạ gì ! Cụ Cử, thầy tao vẫn nhắc đến Ức Trai tiên sinh, người huyện Thượng Phúc mà. Tao cứ tưởng tượng chỗ nào có ông Lê Lợi là có ông Nguyễn Trãi , nhưng sự thực không phải thế. Thằng Tráng bảo rằng ông ấy còn bận chỉ huy mặt trận Tây Đô, chỉ có Bình Định Vương ngự giá thân chinh ra lấy Đông Đô thôi. Trâm tò mò không kém Thoa, hỏi một câu cốt tử [2]: - Mà mày có thấy mặt vua không ? - Sao lại không ? Lúc thường, ông ấy ăn mặc như các tướng vậy thôi. Chỉ khi nào họp bàn chính sự, mới khoác thêm chiếc áo vàng có thêu rồng và đội mũ triều thiên. “Tao phải năn nỉ thằng Tráng mãi, nó mới chịu dẫn tao vào coi trộm một tí. Vì lộ ra là mất đầu chứ đâu phải chuyện chơi. “Ông ấy có cặp mắt thật oai, tiếng nói sang sảng như chuông. Râu ba chòm thật đẹp… Bánh cuốn Thanh Trì lâu không được ăn, ai mà không nhớ. lại thêm có nước mắm Vạn Vân trông như hổ phách và vài giọt cà cuống thơm dịu dàng mà ngon thấm thía. Cánh trẻ tuổi còn dầm thêm một quả ớt chỉ thiên cay xé lưỡi, vừa ăn vừa suýt soa, vừa chẩy nước mắt ra mới thấy tuyệt vời. Cả nhà ăn một bữa bánh trừ cơm. Lại nghe được một chuyện hay ho, đáng đồng tiền bát gạo. Cô hàng hoan hỉ đội thúng bánh sang một nhà quen khác. Vẫn những câu hỏi tò mò, vẫn những lời thổ lộ kín đáo, và vẫn những lời dặn dò vô ích : tin tức bí mật, đừng nói cho ai biết đấy nhé ! - Tao nghe thằng Tráng nói lại những nhời của thầy nó là ông Trần Kiện mới hiểu rõ nội tình của bên ta. Ông Ức Trai chủ trương hạ Nghệ An xong sẽ hạ Tây Đô, rồi mới đánh dần dần ra Bắc. Trái lại, Bình Định Vương chủ trương một mặt đánh cầm chừng ở mạn trong, còn mặt khác đánh mạnh ở ở mạn ngoài. Hễ hạ được thành Đông quan là các thành khác phải đổ theo. “Quân sư cho như vậy là liều lĩnh vì ông ấy ưa ăn chắc và không dám mạo hiểm. “Bình Định Vương đành phải để quân sư ở lại cầm chân giặc ở Tây Đô, còn Vương thì dẫn hết các tướng tài ra Bắc tìm cách đánh thốc vào thành Đông Quan… Bà chủ nhà suýt soa : - Kể ra Bình Định Vương cũng liều lĩnh nhỉ ? - Chuyện ! Đánh giặc thì phải liều chứ. Có vào hang hùm mới bắt được cọp con mà. Vả lại ông ấy đã trải nhiều trận gian nguy nên coi thường mọi chuyện hiểm nghèo. - Thế tướng tá, quân sĩ có nhiều không ? - Nhiều lắm. Có đến một vạn quân chứ không ít. Tướng cũng vô khối, ông nào trông cũng ghê ghê là. Nhàn, con gái nhớn chủ nhà, hỏi bạn : - Họ có đóng lan sang bên Chúc Sơn mình không ? - Không. Nhưng sợ rồi sẽ có đánh nhau to. Tụy Động mà cháy thành thì Chúc Sơn cũng bị vạ lây. Vì thế thầy đẻ tao định tạm lánh về Thanh Trì… Mai quay sang hỏi bà Tư, chủ nhà : - Chết chưa ! Nãy giờ mải nói chuyện quên hết mọi sự. Chú Tư con đâu hả thím ? Cả cậu Thanh nữa ? - À, chú mày lại đằng cửa Nam ăn giỗ ở một nhà quen, tối mới về. Còn thằng Thanh thì đi đâu với cậu Lịch từ sáng sớm… Này, cậu Lịch vẫn hỏi thăm mày đấy. Tội nghiệp, nó vẫn thương mày như trước. Hơn trước nữa cũng có ! Mà sao mày… Mai giẫy nẩy ngắt lời : - Con không biết đâu. Mặc kệ anh ấy chứ !... Nàng rầu rầu đứng dậy, đội thúng bánh lên đầu, mặc cho bà Tư và cái Nhàn, cái Nhã thở dài thườn thượt. - Thôi, con xin phép thím chạy sang bên con Thắm một tí. Rồi còn về kẻo tối. __ 1. Nghe hơi nồi chõ : nghe phong thanh, nghe đồn. 2. Cốt tử : quan trọng bậc nhất.