Mặt trời lặn được một lúc lâu thì các nhà trong s'roc [1] mọi Bupràng đều đã đóng cửa cài văng im ỉm. Người ta mệt nhọc quá nên phải đi ngủ sớm, thành quen lệ. Vả lại, mai đây người ta còn phải lên rẫy hoặc vào rừng làm việc để có miếng sống. Chỉ những ông già bà cả, phần khó ngủ, phần đã nhận việc canh phòng nghe ngóng cho toàn dân trong s'roc là thức khuya mà thôi. Nói thế không có nghĩa là họ chỉ ngồi bó gối nhìn những gộc củi tàn dần trong lòng bếp để chờ sáng. Một tiếng cú rúc ngoài vòm cây, một tiếng mèn vang ngoài bãi sậy, hay bất cứ một tiếng động nào khác, họ đều không được phép nghe thấy. Là bởi, những tiếng thoạt nghe tưởng không có gì đáng chú ý ấy rất có thể là hiệu lệnh cho một cuộc cò măng [2] nó làm cho cả một s'roc biến thành một cảnh tàn phá, một đống tro than, một bãi tha ma được. Ở những chỗ rừng sâu núi thẳm, cái gì là cái không đem sự chết lại cho người! Chẳng những thế, dân mọi là dân còn khổ sở, đời sống tinh thần của họ chưa có gì, và như thế, họ sợ sự ngồi nhàn hơn ai hết. Họ lợi dụng những giờ thức đêm dài đằng đẵng và đầy lo sợ vẩn vơ ấy để làm những việc lặt vặt như xe sợi, đan giỏ mây, vót tên nỏ. Làm như thế vừa khỏi phải nghĩ ngợi lại vừa quên được sự ám ảnh của bao nhiêu đe dọa hãi hùng nó lởn vởn ngoài đêm tối. Viên trưởng s'roc Bupràng đêm nay cũng cố bận bịu chân tay bằng một việc tỉ mỉ. Mai Pha, ông lão đã bảy mươi tuổi rồi. Ấy là nói theo cách tính tuổi của người Việt Nam mình chứ dân mọi có bao giờ họ nhớ tuổi. Họ sống thoát ly ra ngoài thời gian và chỉ khi nào thấy tóc trên đầu đã bạc trắng họ mới biết mình đã già rồi. Vậy Mai Pha đã già rồi. Chẳng những mái tóc của ông, ngay chòm râu quai nón của ông cũng phau phau một màu sương tuyết. Chính cái màu râu tóc ấy càng khiến nước da thắm như đất nung già của ông thêm đẹp. Mai Pha già rồi, nhưng dưới cái trán phẳng và ngắn của ông, cặp mắt diều hâu vẫn sáng quắc trong bóng tối của đôi mày bọ róm. Hai môi dày luôn điểm nụ cười tỏ ra lúc nào ông cũng thỏa mãn. Và hai hàm răng của ông còn nguyên và chắc chắn như hai hàm răng cọp. Đêm nào cũng như đêm nào, khi vợ con ngủ say tít, Mai Pha vẫn một mình làm việc hì hụi bên bếp lửa. Bạn thâu đêm với ông chỉ độc một con chó ghẻ thì lúc nào nó cũng lim dim hai mắt như mải theo đuổi những ý tưởng bất thành hình và còn thô lỗ quá. Rốt cuộc, Mai Pha vẫn cô độc như thường. Đã thế, Mai Pha lại không lúc nào không phấp phỏng cho đời sống những người dưới quyền ông, nhất là khi trong bọn họ có cả vợ và con trai ông nữa. Tại sao ông già lại có những lo lắng vu vơ như thế? Ông là người hèn nhát ư? Không phải! Mai Pha có đời nào lại hèn nhát! Vậy mà ông cứ phấp phỏng. Là vì, từ ít lâu nay, ông để ý nhận xét thấy chung quanh s'roc Bupràng rất nhiều dấu chân khả nghi. Những dấu chân ấy, ông biết đích không phải là của những con người trong s'roc Bupràng này. Nó in hẳn xuống đất mềm một cách rụt rè chứ không ngay thẳng, không minh bạch. Nó phải là dấu chân của một kẻ gian lẻn đến rình mò để chực thi hành một ý dữ tợn. Điều ấy thực không còn nghi ngờ gì nữa. Quanh miền đây, trong các ngách hẻo lánh của dải núi Giăng-man đều là những bộ lạc Djarai, Sơ Đăng cả, chắc hẳn một trong các tụi ấy định làm một vụ cò măng, nên cho người đến nghe ngóng trước. Nghĩ đến một vụ cò măng có thể xảy ra thình lình cho s'roc Bupràng, ông già Mai Pha phát rợn tóc gáy. Ông bất giác giơ bàn tay vuốt những giọt mồ hôi trán như để xua đuổi một hình ảnh rùng rợn. Rồi ông ngoảnh nhìn về phía ổ rơm, chỗ con ông, Mai Khâm, đương ngủ một giấc vô tư lự... Ông già muộn và hiếm quá. Hiện Mai Khâm mới đứng đến tai ông [3]. Và như vậy tất Mai Khâm còn dại, chưa biết gì, và còn cần được ông che chở. Mai Pha vươn hai cánh tay ra phía trước, những bắp thịt nổi hình con chuột đã tóp đi nhiều lắm, những mạch máu càng ngày càng rõ như những con giun to. Mai Pha thở dài. Ông đã yếu rồi. Sự che chở của ông đã giảm bớt hiệu lực. Lòng ông thốt se lại, một cảm giác cay cay bốc lên hai mắt ông. Để xua đuổi những ý nghĩ đen tối nó lởn vởn quanh óc ông, Mai Pha cầm cái cặp tre nhúp một hòn than đỏ châm vào điếu can đất gọt hình đầu gấu và rít luôn mấy hơi thuốc lá. Ông nhổ vọt tia nước dãi vào tro bếp, đoạn cầm dao tỉ mỉ vót nốt cho xong cái cánh nỏ bằng gỗ dâu. Chiếc nỏ này, ông khởi làm đã ba chục nắng rồi mà chưa hoàn thành. Ấy là một thứ khí giới đặc biệt, một công trình chế tạo với tất cả kinh nghiệm, sự khéo léo, sự yêu đương của một tay thiện xạ, một nhà nghề, một người cha giàu tình cảm. Cái thân nỏ bằng gỗ trắc đanh bóng, dây bằng da tê săn lại, lòng máng để tên bằng xương hùm, và sau cùng, cái lẫy làm bằng một mảnh răng lợn độc. Với chiếc nỏ ấy, với một mũi tên ba cạnh vót bằng vầu già tẩm nhựa sui và cái tài bắn của Mai Pha, chỉ một phát có thể ngả được một con gua rất dễ dàng. Ta có cần nói rõ ngay rằng chiếc nỏ cánh dâu quý báu kia là để cho Mai Khâm dùng chăng? Chính thế, Mai Pha chế cái nỏ ấy chính là để cho chàng trai trẻ sẽ dùng sau này. Ông già hy vọng rằng cái tiếng tăm bắn giỏi của nhà họ Mai, đã lẫy lừng một cõi kia, sẽ không bị mờ đi. Mai Khâm sẽ nối được cái tài của bố. Ngay từ khi còn bé, Mai Khâm đã sức lực vạm vỡ hơn trẻ khác nhiều. Về điểm này chàng cũng giống bố như tạc. Cả gương mặt vuông chữ điền, thân hình đều đặn, ngực nở, bụng đõn và cái thói hay leo trèo, chạy nhảy, đánh nhau, săn bắn. Một người con như thế, ông bố nào mà không quý báu cho được? Và khi nghĩ rằng nó có thể bị giết hoặc bị bắt làm con tôi con đòi sau một vụ cò măng, trái tim người cha già tất nhiên phải mềm ra như sáp ong gần lửa. Đêm đã khuya lắm. Cảnh vật bên ngoài im lặng đến nỗi người ta có cảm tưởng như sự sống trên thế gian đã ngừng hẳn lại. Mỗi tiếng động lúc này đều khác thường và có một ý nghĩa sâu thăm thẳm... Ông già vẫn làm việc, nhưng hai tai ông vẫn lắng nghe. Dù một tiếng nở giãn của cái kèo nhà cũng không thoát khỏi sự chú ý của ông. Mà, đêm rừng sao lắm tiếng động bí mật thế? Nào tiếng nước lần chảy róc rách, nhiều khi giống như một chuỗi cười của giống ma quỷ. Nào tiếng gió lướt trên lá cây, thoáng nghe như những tiếng thở dài của một oan hồn nào đó... Lại tiếng thở phì phò của những con trâu đực. Chừng nó đánh thấy một hơi gì lạ. Bỗng, Mai Pha giật bắn người... Con chó ghẻ đương lim dim hai mắt cũng vùng dậy, vểnh hai tai và khẽ phát ra những tiếng hậm hực... "Téc!" Một tiếng kêu giòn và ráo hoảnh thình lình vang lên ở ngoài hàng rào nứa cánh xẻ. Thường thì đấy là tiếng kêu của một con hùm đi ăn đêm, lảng vảng đến chỗ người ở để rình bắt lợn. Nhưng... "Ồ lạ! Nếu con hùm kêu gần thế thì đàn trâu của ta chúng nó phải làm nhộn chuồng lên chứ! Không, chúng nó vẫn yên ắng lắm... Thế thì không phải!". Ấy là những ngờ vực chạy thoáng qua óc ông già mọi. "Téc!... Téc!..." Đúng rồi! Một tên do thám nào đây! Một tên do thám nào đương ra hiệu cho đồ đảng của nó đây! Cái ý nghĩ về một vụ cò măng có thể xảy ra bất thần lại làm cho toàn thân ông già như bị điện giật. Tim ông muốn ngừng đập. Máu trong người ông lạnh như băng. "Téc!"... Ông già đứng phắt lên. Ông không nghĩ ngợi lôi thôi gì nữa. Hay nói đúng hơn, ông đã có một ý nghĩ nhất định. Ông vớ chiếc tù và bằng sừng bò tót đã lên nước bóng loáng. Ông nhảy một bước lại chỗ cái đòng sắt rồi luồn khe liếp cửa, ông biến ra ngoài... Đêm cuối thu lạnh như nước và không một ánh sao. Lại thêm sương mù tỏa mịt mùng. Cả vũ trụ chỉ còn là một cái rỗng không trắng đục... Mai Pha lủi vào một gốc cây to đứng rình. Sự im lặng của cảnh vật rõ rệt đến có thể rờ mó được. Tiếng dế giun rù rì làm cho ông già lắm lúc tưởng mình đinh tai... À, tiếng bí mật đã lảng ra góc vườn phía nam. Không bỏ phí một phút, ông già Mai Pha rón rén lại ngay chỗ ấy. Bốn bề vẫn im lặng. Cái mà ông già nghe thấy rõ nhất ấy chính là cái tiếng thở của ông, với những giọt sương rỏ từ đầu cành lá cây xuống nệm cỏ. Kiên nhẫn. Mai Pha vẫn lắng nghe. Bao nhiêu sức sống trong người ông dồn cả lên hai mắt và hai tai. Ông nhất định giết cho được kẻ gian. Và, nếu xảy ra sự gì khác thường, ông chỉ thổi lên một hồi tù và là sự phòng thủ của s'roc Bupràng sẽ đâu vào đấy ngay tức khắc. Sự phòng thủ đã lặng lẽ bắt đầu ngay từ cái hôm ông già nhận thấy những dấu chân lạ. Chính ông đã lấy cả kinh nghiệm một đời người để cắt đặt mọi chi tiết rõ thật chu đáo. Cứ khi nào mặt trời vàng là một hồi chiêng đồng đã gọi tất cả già trẻ trai gái làm việc trên các rẫy hoặc trong rừng về đủ mặt rồi. Đàn bà, trẻ con sau khi ăn no đều phải đi nằm ngay mà không được xa những vật cần dùng phòng khi phải chạy trốn. Bao nhiêu con trai đều tụ họp sẵn ở nhà rông với các ngọn đòng sắt, các con dao bảy sắc lém cùng những chiếc nỏ nặng hàng dăm bảy yến một. Họ được lệnh phải im lặng, không được cười đùa, nói to, không được đốt lửa sáng. Và, khi nghe tù và báo động, anh nào anh nấy phải đem khí giới của mình ra những chỗ đã dặn trước. Nếu một cuộc cò măng xảy ra thật, sự chiến đấu của tráng đinh trong s'roc sẽ phải tùy theo hiệu lệnh của Mai Pha chứ không ai được phép tự ý mình mà hành động. Ba tiếng tù và? Ấy là cái hiệu báo giặc hãy còn bên ngoài lũy. Sự phản công, lúc này là bắn tên nỏ từng chặp một. Năm tiếng tù và? Giặc đã giáp tới lũy. Phải quăng nỏ để cầm lấy đòng mà xỉa vào ngực chúng. Tù và rúc liên thanh? Ấy là lúc nỏ và đồng đều vô dụng vì giặc đã vào tới bên trong lũy mất rồi. Phải đánh giáp lá cà! Thì đã sẵn những con dao bảy và những cái mộc phủ hàng năm bảy lần da trâu đấy! Nhưng, dặn phòng xa thế thôi! Vào được trong lũy là một sự mà sức người gần như không thể làm được! Bởi vì, ngay sau khi mọi người đã về đủ mặt và các cổng lớn đã sập xuống, một bàn tay bí mật liền rắc không biết bao nhiêu ngọn chông trên khắp các con đường vào s'roc rồi. Chẳng những thế, bao nhiêu tre, vầu trồng ở lũy đã bị chém gục xuống. Lũy, vì thế, dày thêm lên và bền vững không biết chừng nào, khỏe như voi vị tất mỗi lúc đã trổ mà vào được, đừng nói chi người. "Ngủ đi các con! Cứ yên tâm mà ngủ!" Mai Pha tin ở công cuộc phòng thủ của mình lắm. Hồ dễ ai đã làm gì được nhau. Kẻ nào rình lắm, chỉ phí công mà thôi. Vô phúc cho nó lại dẫn qua trước mắt Mai Pha! Nhưng chẳng đứa nào dẫn xác qua trước mắt Mai Pha cả, mặc dầu ông vẫn lặng lẽ chờ... Mai Pha rình đã bao lâu rồi? Không biết. Có điều rõ rệt là sương mù mỗi lúc một trắng thêm ra... Chim tứ quy gọi nhau đã gần lắm. Bìm bịp đã rì rầm trong các búi rậm xa dần. Trời sắp sáng. Ở các nhà, những con gà trống bắt đầu vỗ cánh bay phành phạch và đua nhau gáy. Xa xa về phương đông, màu mây dần dần mỗi lúc một rạng... Vẹt, khướu, yểng nối nhau hót... Sáng rồi! Mai Pha buông một tiếng thở dài. Trên ngực ông già tự hồ cất bỏ được một vật đè nặng. Mai Pha quay vào trong nhà. Toàn thân ông cóng vì hơi sương lạnh. Ông ngồi xuống trước bếp lửa. Khí ấm dần dần thấm vào người ông, làm cho máu chạy lại điều hòa như thường. Cối thuốc lá mới ngon làm sao. Ông rít liền liền, nhả khói mù mịt và nhổ luôn miệng. Chẳng gì thì s'roc Bupràng và gia đình ông cũng đã qua thêm được một đêm yên ổn!... __ 1. Làng. 2. Cướp phá. 3. Độ 16,17 tuổi.