CON CHIM KHÁCH MÀU NHIỆM (Dân Tộc Kinh) Vào một ngày xa xưa, có hai anh em con một nhà quan nọ, một hôm đi chơi thấy có một nhà đạo sĩ ngồi bên vệ đường. Trước mặt đạo sĩ có đặt một cái lồng trong có một con chim khách. Hai anh em sán lại xem và hỏi: - Chim gì mà trông chẳng đẹp. Nó có hót được không? - Chim này không phải dùng để hót đâu. Đạo sĩ trả lười. - Thế dùng để làm gì? - Đây là một con chim khách màu nhiệm. Ai ăn được thịt nó thì sẽ trở thành bậc vương giả. - Có bán không? - Chỉ bán cho người nào mang tới đây bốn ngàn quan tiền. Đưa về nuôi đúng ba tháng mười ngày, sau đó mới làm thịt. Chỉ cần ăn một miếng thịt chim này tự khắc có ngày phú quý sẽ đến, đứng trùm lên thiên hạ, - Có chắc thế không? - Đã mua thì đừng ngờ. Đã ngờ thì đừng mua. Nhưng hãy nhớ, không phải bất kỳ ai có tiền là mua được chim, cũng không phải bất kỳ ai mua được chim là ăn được thịt. Phải có số, lại phải có tài. Tin tưởng lời nói của nhà đạo sĩ, hai anh em liền chạy về nhà lấy trộm của mẹ mình đủ số tiền mang tới cho đạo sĩ để được làm chủ con chim quý. Trở về, hai anh em giao chim cho ba người thị tì, bắt mỗi người phải nhận một việc: người thứ nhất choc him ăn, người thứ hai tắn rửa dọn lồng choc him, còn người thứ ba trông nom săn sóc chim. Hai người chủ còn dặn: - Tính mạng cả ba người gắn liền với con chim đó. Ta hứa sẽ cho các ngươi mỗi người một ngàn quan nếu nuôi chim và giữ chim được tốt. Nhưng nếu để chim chết, hoặc bay mất, nhất định sẽ trị tội không tha! Dặn đoạn, hai anh em trở lại ngôi trường cách xa một ngày đường, tiếp tục học tập. Hồi đó, ở một nước ngoài có một người học được phép độn rất tài tình. Ở đâu có mất cái gì, hắn cũng có thể dùng phép lạ tìm ra được. Nhờ phép lạ, hắn biết rằng ở nước Nam có một con chim khách màu nhiệm: ai ăn thịt nó thì sẽ được làm vua. Thấy vậy, hắn bèn bán tất cả gia tài điền sản đóng một chiếc tàu, quyết sang tận nơi để tìm bằng được. Sau những ngày lần mò, dò hỏi, hắn đã tìm đến đúng nhà có con chim khách. Nhà rất kín cổng cao tường, lại có nhiều đầy tớ canh gác, không dễ gì vào lọt. Nhưng khi biết chủ nhân ngôi nhà chỉ là một người đàn bà góa, hai đứa con trai đều đi học vắng, hầu hạ bên mình chỉ có ba cô gái trẻ, thì hắn rất mừng, quyết lập kế lọt vào cho được. Hắn nhờ môi giới giới thiệu mình là khách buôn nước ngoài bán rất nhiều hàng nữ trang và lụa là với giả rẻ chưa từng có. Quả nhiên, mưu sân đã đạt, khi gặp chủ nhân, hắn đưa tặng một chiếc nhẫn ngọc để làm quen. Chỉ một thời gian đi lại, dần dần hắn đã bắt nhân tình được với người đàn bà ấy. Nhưng khi hỏi dò dến con chim khách, hắn mới biết rằng chim được bảo vệ hết sức cẩn mật, do ba người thị tỳ chia nhau đêm ngày canh giữ. Túng thế, người khách buôn lại phải giở một thủ đoạn khác. Một hôm, hắn làm bộ sửa soạn cho tàu về nước. Người đàn bà góa ăn phải bả tình, hết lời dỗ dành để cầu mong hắn ở lại với mình. Hắn liền ngỏ ý sẽ ở lại suốt đời, nếu được ăn thịt con chim khách nuôi trong nhà này. – « Tưởng thế nào, chứ muốn việc ấy thì có gì là khó khăn ». Đoạn người đàn bà bèn ra lệnh cho mấy người thị tỳ phải đưa nộp con chim khách. Nhưng cả ba người nhất định không chịu. Họ trả lời: - Thưa bà chúng con không thể trái lệnh của hai công tử đã căn dặn trước khi lên đường. Để buộc mấy người thị tỳ phải tuân lời mình, người đàn bà nọ bèn hành hạ họ một cách tàn khốc. Cuối cùng họ không thể kiên gan được nữa. Lại nói chuyện một ngày nọ hai an hem đang ngồi làm bài thì tự nhiên ruồi ở đâu kéo tới vây kín lấy đầu ngọn bút không cho nhúng vào mực. Nghĩ là ở nhà có chuyện chẳng lành xảy ra, hai an hem bèn xin phép thầy về thăm nhà. Khi họ vừa bước vào cửa thì ba người thị tỳ đã chạy tới dắt họ vào buồng kín rồi quỳ xuống, kể hết những chuyện xảy ra ở nhà cho họ nghe: nào là người lái buôn nước ngoài đi lại không chính đáng với phu nhân, nào là họ bị đánh đập như thế nào chỉ vì không chịu nộp con chim quý, v.v… Hai anh em hỏi: - Thế chim hiện giờ ở đâu? - Đã giết, thịt còn kho trên bếp. Chốc nữa ông ấy sẽ đến ăn. Hai anh em bèn vào bếp chén cho kỳ hết thịt chim khách. Ăn xong, họ lấy trộm tiền của mẹ thưởng cho ba người thị tỳ như lời đã hứa và dặn họ hãy trốn mau đừng để mẹ mình bắt được. Rồi đó hai anh em cũng bỏ nhà ra đi. Khi trèo lên một ngọn đồi thì trời vừa tối, anh em ngồi lại nghỉ sức, rồi vì mệt quá nên ngủ quên trên bãi cỏ. Đang ngủ ngon giấc thì bỗng trên không trung có hai vị thần bay qua chốn này. Nhìn thấy hai chàng trẻ tuổi, nằm giữa cánh rừng hoang, một vị vốn là thần Thiện nói: - Này này, có hai gã xinh trai lại có tướng làm vua, mà sao lại nằm ở đây không sợ thú dữ ăn thịt? Chúng ta hãy mang họ đến kinh thành giúp cho họ sớm lên ngôi báu. Nhưng vị kia vốn là thần Ác, đáp: - Không nên! Không nên! Hãy đưa chúng nó đến những nơi trăm sóng ngàn gió để xem chúng nó chống chèo với số mệnh ra sao đã mới được. Hai vị thần tranh cãi nhau mãi không ai chịu ai. Mãi đến gần sang, một vị thần cắp người anh đi sang nước Tề, một vị cắp người em đi sang nước Sở, thả xuống vào lúc mặt trời chưa mọc. Lại nói chuyện người anh được thần Thiện thả vào nhà một người dân nghèo. Gia đình ấy hàng ngày đi làm thuê, bữa hôm không biết có bữa mai. Thấy người con trai mặt mũi sáng sủa, lại chữ tốt văn hay, người chủ nhà coi như trời đưa đền cho mình một đứa con. Nên tuy nhà thiếu ăn, ông cũng không nỡ đuổi. Chàng trai trẻ cũng lao vào làm bất cứ công việc gì để sống. Vùng này vừa bị mất mùa trong mấy năm liền, miếng ăn kiếm rất chật vật. Chàng trẻ tuổi hết làm thuê, đến kiếm củi, đào củ mài … quần quật suốt ngày vẫn không đủ bỏ miệng. Nạn đói ngày một dữ dội, người chết đói đầy đường, đầy chợ. Trong một vài làng đã xảy ra những vụ cướp thóc. Người chủ nhà đi theo đám đông. Chàng trẻ tuổi cũng hăng hái đi đầu. Thấy anh có tài, người ta tôn anh làm đại vương. Triều đình nghe tin dân đói nổi loạn vội điều quân tới đánh. Máu chảy khắp nơi. Nhưng bên phía dân đói cũng tập hợp thành những đội quân do anh chỉ huy. Quân của anh ngày một đông: từ hàng ngàn, chẳng mấy chốc lên hàng chục vạn. Quân triều đình kéo tới lớp nào, bị đánh tan tành lớp ấy. Quân của anh kéo về kinh không một ai dám chống lại. Cuối cùng trong một trận kịch chiến, bọn vua quan nước Tề đều bị tiêu diệt. Cõi bờ nước Tề đều giao lại cho nghĩa binh. Người ta tôn anh lên ngài vàng, gọi là Tề Vương. Người em được thần Ác thả vào trong một cái thành. Hồi này ở nước Sở đang bị nạn mãng xà. Mãng xà vốn thích ăn thịt người. Ngày nào nó cũng phải thịt một mạng người mới đủ no. Từ trong hoang dã, cứ đúng giờ ngọ, thì nó bò ra đi tìm mồi. Xong bữa tiệc, nó lại trở về hang ngằm nghỉ. Vì vậy, cứ vào khoảng nửa buổi, mọi người thi nhau chạy đi tìm nơi ẩn náu. Nhưng mãng xà cũng rất tinh khôn, không bao giờ chịu nhịn đói. Suốt mấy năm trời nó đã ăn hết không biết bao nhiêu mạng người. Nhà vua vô cùng lo lắn, hứa gả công chúa cho người nào có thể trừ được con quái vật. Chàng trẻ tuổi rơi xuống đúng vào lúc mãng xà tìm đến kiếm ăn ở cái thành này. Anh đang đi dao chơi các phố bỗng chốc thấy mọi người đều biến đi đâu mất cả. Đang lúc ngạc nhiên thì mãng xà ở đâu xông lại. Thấy thế nguy, anh tuốt gươm đánh trả. Trận đánh diễn ra rất lâu, mấy lần anh đâm trúng vào đầu con vật, một mũi gươm bị gẫy giắt vào trong đó. Nhưng tuy bị thương, mãng xà vẫn còn rất khỏe. Nó quần anh mệt nhoài. Cuối cùng, anh cũng chếm được con quái vật. Nhưng vì mệt quá, anh lăn ra nằm ngất bên vệ đường. Khi cơn nguy hiểm đã qua, mọi người lục đục ra khỏi chỗ nấp. Một viên quan nhờ phi ngựa đén được chỗ xác mãng xà trước tiên, liền chém lấy cái đầu đưa lên nộp vua, tự xung mình là người giết được quái vật. Vua y ước gả công chúa cho hắn. Lễ cưới tổ chức rất linh đình. Nhưng giữa lúc mọi người đang tiệc tùng thì chàng trẻ tuổi bỗng xuất hiện ở cửa thành. Anh xin vào gặp vua để đòi lại mũi gươm gẫy. Bọn thị vệ đưa đầu mãng xà ra, quả là tìm được ngày. Thấy chứng cớ sờ sờ, vua sai bắt viên quan bỏ ngục và phong cho chàng trẻ tuổi chức phò mã. Sau đó ít lâu vua chết không có con nối dõi, phò mã được mọi người tôn làm vua gọi là Sở Vương. Trong một cuộc hội kiến, Tề Vương và Sở Vương gặp nhau ở biên giới hai nước. Hai anh em nhận ra nhau ngày, và từ đấy hai nước giữ hòa hiếu lâu dài. Nhân dân nước Tề và nước Sở được hưởng thái bình thịnh trị chưa từng có. Nguyễn Đổng Chi (Kho tàng Truyện cổ tích Việt Nam –Tập III Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 1976)