Quỷ Tam Quốc - Dịch
Chương 72 : Quan Lại Tầng Dưới Thời Hán
Người đăng: nammaket
Ngày đăng: 13:22 21-10-2025
.
Đi đường cả ngày, đến chiều, người ngựa đều đã mệt mỏi.
Trương Tiêu sai người đi trước dò đường. Một lúc sau, người trở về báo rằng cách đó ba dặm có một trạm dịch, có thể nghỉ chân. Cả đoàn Phí Tiềm lập tức phấn chấn, tăng tốc tiến về phía trước.
Trạm dịch thời xưa là trung tâm quản lý cơ sở, đảm nhiệm việc truyền tin, tiếp đón quan viên, sửa chữa quan đạo, cùng nhiều chức năng khác.
Thông thường, trạm dịch có khu vực nghỉ ngơi, tiện cho quan viên hoặc kỵ mã truyền lệnh dừng chân, đổi ngựa. Trạm dịch thường có binh sĩ bảo vệ an ninh, nên khi đến đây, xem như đã vào khu vực được bảo vệ quân sự. Những tên trộm cỏ dám mò đến cướp bóc là rất hiếm, nên an toàn hơn nhiều so với ngoài đồng hoang.
Nhưng khi đoàn Phí Tiềm đến nơi, Trương Tiêu đi trước giao thiệp, chẳng mấy chốc đã quay về, vẻ mặt không vui, nói: “Nơi này hóa ra là tư dịch!”
Tư dịch là trạm dịch do tư nhân mở, được quan phủ cấp phép, coi như một dạng bổ sung cho trạm dịch chính thức.
Từ thời Tần, việc truyền tin quân sự đã rất được chú trọng. Đến thời Hán, cải cách từ “bưu” thành “trí”, tức thay vì đi bộ truyền tin, chuyển sang dùng ngựa. Quy định “tam thập lý nhất dịch”, khoảng cách truyền tin từ 25 dặm thời cuối Xuân Thu Chiến Quốc tăng lên 150 dặm.
Sau đó, thấy việc chỉ truyền công văn quân sự hơi đơn điệu, để đáp ứng nhu cầu quản lý quốc gia, trạm dịch dần được cải tiến, kiêm thêm chức năng đón tiếp quan viên và sứ giả qua lại. Những trạm dịch lớn gần Lạc Dương còn có nhiệm vụ tiếp đãi sứ thần ngoại bang.
Nhưng vì ngân sách quốc gia có hạn, lại thêm thiên tai liên miên thời Đông Hán, để duy trì hoạt động trạm dịch trên cả nước, ngoài trạm dịch chính thức, triều đình dần cho phép những người có danh vọng và gia cảnh khá giả ở địa phương tham gia lập và quản lý trạm dịch.
Trạm dịch mà Phí Tiềm gặp lần này chính là tư dịch.
Trạm dịch chính thức, người như Trương Tiêu, có công vụ, được ăn ở miễn phí. Nhưng tư dịch thì khác, vì phải tự trang trải, nên trừ những quan lớn hoặc chi phí quan trọng được quan phủ hoàn trả, còn lại như Trương Tiêu, dù vì lý do gì, muốn ăn ở đều phải tự trả tiền.
Trương Tiêu, xuất thân từ Tịnh Châu nghèo khó, quen sống tằn tiện, vốn nghĩ được ăn cơm nhà nước, giờ phải móc tiền túi, tự nhiên không vui.
Phí Tiềm cười, nói: “Không sao, mặt trời sắp lặn, đến trạm dịch tiếp theo cũng không kịp. Chi bằng nghỉ ở đây.” Hắn bảo Phúc Thúc trả tiền cho cả đoàn.
Tiền bạc với Phí Tiềm, dù không nhiều, nhưng nhờ Thôi Hậu, hắn cũng có chút của cải. Hôm Thôi Hậu tiễn biệt, vì có Lữ Bố, Trương Liêu, Cao Thuận đứng sau, Thôi Hậu không nói nhiều, chỉ bảo chuẩn bị ít vật dụng đường xa. Khi khởi hành, Phí Tiềm mới thấy ngoài vật dụng thông thường, Thôi Hậu còn chu đáo chuẩn bị thêm vài hạt bạc và lá vàng nhỏ.
Phải công nhận Thôi Hậu là người kinh doanh, tâm tư tinh tế. Đồng Hán ngũ thù tuy tiện dùng, nhưng nặng nề. Ra ngoài, mang vàng bạc lớn vừa dễ gây chú ý, vừa khó dùng ở tiệm nhỏ, vì họ không có tiền thối.
Giống như hậu thế, mang tấm séc triệu tệ đi ăn quán串串, ăn xong đưa séc trả, chủ quán có lẽ chỉ muốn lấy que xiên đâm người…
Vì thế, bạc hạt và vàng lá nhỏ là vật dụng lý tưởng khi đi xa.
Có tiền, mọi chuyện dễ dàng. Chẳng mấy chốc, xe ngựa được sắp xếp ổn thỏa. Dịch trưởng của trạm, mắt tinh như cú, thấy Phí Tiềm là người trả tiền, liền đích thân đến chào hỏi.
Dịch trưởng thời Hán cũng là một chức quan nhỏ, thuộc hàng quan lại cơ sở, quản lý hơn chục người.
Như thời xưa, Lưu Bang từng làm đình trưởng. Khi đó, trạm dịch chưa phát triển, cứ năm dặm đặt một bưu, mười dặm đặt một đình. Giờ đây, ba mươi dặm đặt một dịch, tính ra, dịch trưởng còn cao hơn chức quan của Lưu Bang năm xưa.
Chưa kịp nói chuyện với dịch trưởng, bên phía Trương Tiêu bỗng có vài binh sĩ ầm ĩ.
Hóa ra, sau khi Phúc Thúc trả tiền, đám binh sĩ nghĩ ít nhất được ăn no. Ai ngờ chỉ được một mâm cơm kê và cơm lúa mì. Ăn ngấu nghiến hết, muốn thêm thì bị báo phải trả thêm tiền.
Đám binh sĩ đâu chịu, nhất là khi thấy Phúc Thúc đưa hẳn ba hạt bạc. Ở Lạc Dương, số tiền đó đủ ăn một bữa tiệc tử tế. Ở đây, chẳng có thịt, chẳng có rượu, cơm kê, cơm lúa mì còn không no, nên cho rằng trạm dịch lừa đảo, bèn gây ầm ĩ.
Dịch trưởng kêu oan, gõ bát cơm kê, cơm lúa mì kêu vang, nói mỗi bát lớn thế nào, lại bảo kê và lúa mì đều được chọn kỹ, tinh chế không lẫn vỏ trấu, một thạch kê thô chỉ làm được sáu đấu kê tinh…
Phí Tiềm thấy buồn cười, không ngờ thời Tam Quốc cũng gặp “sự kiện tôm lớn”. Dịch trưởng nói không sai, dân thường ăn cơm kê, cơm lúa mì thường không nỡ loại sạch vỏ, nên kê tinh, lúa mì tinh đắt hơn.
Nhưng dù thế nào, cũng không cần nhiều tiền đến vậy. Huống chi, thu hoạch mùa thu vừa xong, giá lương thực đang rẻ. Nếu là mùa xuân năm sau, giá đó mới hợp lý.
Phí Tiềm thấy chẳng cần tranh cãi vì vài mâm cơm, bèn nói: “Ta còn tưởng chuyện gì. Nếu vậy, cứ tính giá, thêm hai mâm cơm.”
Hắn quay sang hỏi đám binh sĩ, hai mâm có đủ không.
Cả bàn binh sĩ bảy miệng tám lời, nói đủ rồi, có người bảo một mâm cũng được. Phí Tiềm cười, bảo không sao, mấy ngày nay vất vả, ăn nhiều mới có sức.
Nhưng cũng không thể để dịch trưởng nghĩ mình dễ bị lừa, Phí Tiềm hỏi rõ từng khoản phí: chi phí bữa tối, bữa sáng ngày mai, cỏ nước cho ngựa, tiền thêm cỏ đêm cho ngựa, tiền nghỉ trọ, tiền thuê binh sĩ trạm dịch canh gác đêm…
Dịch trưởng cười tươi, líu lo tính toán từng khoản, nhìn Phí Tiềm ngơ ngác, đắc ý nghĩ: “Loại như ngươi ta gặp nhiều rồi. Hỏi rõ thì đã làm sao, chẳng phải vẫn bị ta làm rối? Mai tính tiền, ta thêm vài khoản, ngươi cũng chẳng tính ra…”
Không ngờ, Phí Tiềm tính nhẩm một lúc, bảo Phúc Thúc lấy giấy bút, liệt kê từng khoản phí dịch trưởng nói, viết ra tổng số, rồi nói: “Dịch trưởng xem, theo lời ngươi, tổng cộng là hai ngàn bảy trăm ba mươi sáu văn. Vừa rồi đưa ba lạng hạt bạc, theo giá quan định, một lạng đổi chín trăm năm mươi văn, vậy ngươi phải thối lại ta một trăm mười bốn văn.”
“Gì cơ?!” Dịch trưởng nhận tờ giấy, vội tính toán, mồ hôi nhễ nhại, kiểm tra mãi, mới ủ rũ nói: “Công tử tính không sai…”
Phí Tiềm cười: “Nếu đã vậy, số tiền còn lại tạm gửi ở quầy. Mai nếu ta thấy hài lòng, biết đâu sẽ thưởng cho ngươi…”
“Vâng, vâng! Công tử yên tâm, ta đảm bảo ngài hài lòng…” Dịch trưởng lau mồ hôi, cúi đầu khom lưng. Quay sang thấy tên tiểu nhị đứng xem náo nhiệt, lập tức trừng mắt: “Đồ lười, không mau đi đun nước nóng, để các quý khách tắm rửa nghỉ ngơi!”
.
Bình luận truyện