Trường đảng không có hương vị gì tốt, tất cả các giảng viên đều quy củ và không chút đột phá. Điều này không có gì kỳ quái, vì giảng viên trong trường đều không có gì thu vào, trường đảng làm gì? Chính là bồi dưỡng cán bộ, nói trắng ra là bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, đặc biệt là lớp bồi dưỡng, dù là từ trung ương đến địa phương đều được chú ý cao độ. Những người có thể tiến vào lớp bồi dưỡng phần lớn đều là cán bộ có tương lai, tối thiểu cũng có thể nói là như vậy. Vì vậy mà trong lớp bồi dưỡng phần lớn chỉ học về đảng, nói về tình thế, nói về việc tu dưỡng, giác ngộ, không được càu nhàu, không được nói gở. Viên Tự Lập cảm thấy cực kỳ nhàm chán, yêu cầu kỷ luật của trường đảng rất nghiêm khắc, có thể tiến vào học tập ở trường đảng phần lớn đều là cán bộ lãnh đạo cấp phó khoa trở lên, mỗi ngày đi học thì lớp trưởng đều điểm danh. Một lớp có hơn bốn mươi học viên, mà lớp bồi dưỡng đều là cán bộ chính khoa, lớp trưởng là một nữ đồng chí bốn mươi tuổi, rất cổ lổ, không nói đến chuyện cảm tình, cũng không dàn xếp. Có một lần một vị trưởng khoa của một cơ quan trong thành phố có chuyện gấp và không kịp xin nghỉ, vì vậy nhờ bạn điểm danh dùm, mà người giúp điểm danh lại rất ngốc, chưa nói đến vấn đề âm thanh vang dội, thậm chí còn kéo dài, tất nhiên sẽ bị lớp trưởng phát hiện ra. Kết quả tất nhiên sẽ là cấm thi, còn yêu cầu vị trưởng khoa kia nói rõ nguyên nhân. Vị trưởng khoa kia khuyên can mãi, thậm chí thiếu chút nữa không dập đầu với lớp trưởng mới miễn cưỡng được tham gia làm bài thi. Phải biết rằng cán bộ học tập ở trường đảng thì tất cả đều được cho vào hồ sơ, tương lai phòng tổ chức sẽ đọc hồ sơ, nếu có bất kỳ bản ghi chép nào đó không đúng thì cực kỳ bất lợi. Viên Tự Lập cũng rất cố gắng đi học, những gì có thể thì bỏ thời gian học thuộc. Cũng may trường đảng chỉ học buổi sáng, buổi chiều là tự học, vì vậy chỉ cần cố gắng qua được buổi sáng thì coi như nhiệm vụ hoàn thành. Cũng vì nguyên nhân như vậy mà trường đảng đã trở thành nơi các học viên giao lưu trao đổi, nói là giao lưu trao đổi, thật ra chỉ là những chuyện đáng cười mà thôi. Xưa nay chuyện giữa nam nữ luôn là chủ đề được nói nhiều nhất, Viên Tự Lập khắc ghi một câu chuyện chỉ có hai câu: "Đàn ông sao phải kết hôn với phụ nữ? Vì đàn ông đã nghĩ thông mà phụ nữ lại lừa được một người." Giữa các học viên không có quá nhiều cố kỵ, chẳng qua chỉ vui đùa cho hết thời gian, đồng thời trong lúc giao lưu sẽ chậm rãi phát sinh cảm tình. Ăn cơm cũng là một đặc sắc của trường đảng, căn tin trường đảng sẽ rộn ràng nhất vào buổi sáng, người người di chuyển, rất hối hả, đầu bếp và nhân viên bận túi bụi mà còn có vẻ không kịp. Nhưng đến bữa tối thì thật sự thê thảm, không còn bao nhiêu người, rất nhiều học viên chịu không nổi sự tra tấn của rượu mới miễn cưỡng ở lại dùng cơm trong căn tin. Viên Tự Lập và Điền Lập Tân thường ra ngoài dùng cơm, gần trường đảng có rất nhiều nhà hàng nhỏ, giá cả không đắt, thức ăn ngon miệng. Hơn nữa ông chủ các nhà hàng đều biết học viên trường đảng thích ra ngoài dùng cơm, nhiều năm qua bọn họ sống vào học viên trường đảng, vì vậy có thể nói là căn bản nắm giữ rất chuẩn khẩu vị của các học viên trường đảng., Huyện Tuyên Thi và huyện Phòng Sơn cũng chỉ có hai người Viên Tự Lập và Điền Lập Tân học tập trong lớp bồi dưỡng, giữa bọn họ không có nút thắt lợi ích, vì thế mà quan hệ ngày càng tốt, nội dung câu chuyện giữa đôi bên cũng rất khá. Phần lớn là Điền Lập Tân nói và Viên Tự Lập nghe, trong quan trường thì Viên Tự Lập là tân binh, Điền Lập Tân xem như một người có kinh nghiệm tuyệt đối. Điền Lập Tân giới thiệu Viên Tự Lập đọc quyển sách Hậu Hắc Học, trước mắt nó là sách được tiêu thụ rất mạnh, bình thường vào tiệm sách cũng khó mua được một bản. Nghe nói người viết Hậu Hắc Học là Lý Tông Ngô tiên sinh, vị Lý Tông Ngô này không đơn giản, trước kia gia nhập Đồng Minh Hội, trường kỳ làm công tác giáo dục, nguyên là giáo sư đại học Tứ Xuyên, từng là hiệu tưởng trường đảng, là đại biểu tỉnh, phó phòng sở giáo dục tỉnh, vài chục năm qua thấy rõ ấm lạnh nhân gian, nhìn thấu quan trường chìm nổi, vì vậy viết ra Hậu Hắc Học. Điền Lập Tân đưa quyển Hậu Hắc Học mình cất giấu kỹ cho Viên Tự Lập, mà sau đó Viên Tự Lập mất ba ngày không đi đâu để đọc xong quyển sách. Vì thế mà giữa hai người bắt đầu nổ ra thảo luận về Hậu Hắc Học, mà cuộc thảo luận này có ảnh hưởng khá lớn đến Viên Tự Lập. - Cậu Viên, cậu đã đọc xong Hậu Hắc Học, cậu có cảm nhận gì? - Anh Điền, tôi cảm thấy Lý Tông Ngô tiên sinh kia thật sự là kỳ tài, có thể viết ra quyển sách như vậy, nói ra tất cả tâm tính và thủ đoạn quan trường, đáng tiếc là chính Lý Tông Ngô tiên sinh lại không làm được. - Cậu Viên, tôi đã đọc qua bản Hậu Hắc Học này vài lần, tôi cảm thấy nội dung chủ yếu ở bên trong có ba phương diện, một là chân ngôn cầu quan, không, phải nói là nịnh bợ chạy quan, giỏi luồn cúi, giỏi nói năng, gặp dịp thì vung tay, hợp thời thì đe dọa, khi muốn đạt đến mục đích thì đưa tiền, đưa gái. Hai là chân ngôn làm quan, làm gì cũng phải chừa lại một đường sống, tiến lui tự nhiên, cứng thì dễ gãy, mềm lại dễ bẻ cong, đối với cấp dưới phải làm sao cho bọn họ sợ hãi, đối với dân thì không được thích làm gì thì làm, nguyên tắc trong tay mình, giả câm vờ điếc, dù ai cười mắng thì ta vẫn đứng yên bất động, đồng thời phải nghĩ tất cả biện pháp để sưu tập tiền tài. Ba là nguyên tắc xử sự làm người, không nên nhận mình là công chính thiện lương, vì chẳng có khát vọng nào cảm thấy mỹ mãn, không mưu cầu nào sớm được mục đích. Khi hành động phải nhanh chóng quyết đoán, không bị cảm tình quấy rối, khi nhượng bộ phải bình thản ung dung, mặc kệ người bình phẩm thế nào, đồng thời phải có gan phấn đấu, thoát khỏi sự ràng buộc tình cảm, khái quát lại một câu là vui buồn giận hờn đều không được biểu hiện trên vẻ mặt. Cậu Viên, cậu thấy thế nào? - Anh Điền, tôi cảm thấy quan điểm trong Hậu Hắc Học cũng khá đúng, nhưng cũng có điểm cực đoan, tôi còn chưa kịp tiêu hóa cho tốt, rất nhiều chỗ phải có thời gian suy xét mới hiểu được. - Cậu Viên, tôi nói ra cảm nhận của mình, tạo điều kiện cho cậu tham khảo, nếu cậu thấy không đúng thì chúng ta cùng thảo luận. - Cậu Viên, Lý Tông Ngô tiên sinh viết Hậu Hắc Học năm 1912, đã cách đây tám mươi năm, thời gian đã quá lâu, thời đại thường cầu tiến, có chút quan điểm nhận thức đã biến đổi theo thời gian. Quan điểm cơ bản của Lý Tông Ngô tiên sinh có thể nói là chính xác, điều này cũng không chứng minh tất cả sự việc trên quan trường đều là như vậy, tôi và anh ở bên trong nhất định phải bỏ thô lấy tinh, dùng câu nói của Lỗ Tấn tiên sinh thì chính là lấy ra chủ nghĩa. Cậu Viên, với kinh nghiệm của bản thân tôi, tôi cảm thấy trên quan trường muốn được đề bạt phải nắm chắc ba điểm, một là kỳ ngộ, thứ này rất khó kiếm, có thể ngộ nhưng không thể cầu. Ví dụ như tham gia công tác được phân phối xuống xã thị trấn, cả đời cố gắng đến cấp chủ tịch là không tồi, nhưng nếu phân công công tác trên tỉnh, thành phố, tình huống sẽ khác đi. Nhưng tất cả đều không tuyệt đối, chỉ cần có cơ hội thì có hy vọng. Hai là chạy, có một câu nói rất hay như thế này: "Không chạy không đưa tiền thì đứng yên bất động, chỉ chạy mà không tiền thì điều động cùng cấp, vừa chạy vừa đưa tiền thì đề bạt trọng dụng!". Cậu xem, bên cạnh lãnh đạo có biết bao nhân tài? Mượn lời của cậu, trước đây cậu là sinh viên giỏi, có tri thức, có năng lực, nhưng lãnh đạo biết năng lực của cậu sao? Không có cậu thì công tác vẫn có thể triển khai và mở rộng. Muốn lãnh đạo biết cậu, phải làm cho lãnh đạo thấy cậu giỏi, phải đặt xuống ngay trước mặt lãnh đạo mà biểu hiện, nói trắng ra thì binh lính muốn làm tướng thì sẽ chẳng phải lính tốt, vì lãnh đạo cũng đi lên từng bước. Ba là "đưa", cậu, không nên bỏ qua chữ "đưa" này, rất nhiều người cả đời là quan nhỏ vì không biết quà cáp cho lãnh đạo. Chúng ta phải biết lãnh đạo thích gì, không thích gì mà đưa quà cho phù hợp, như vậy sẽ được lãnh đạo coi trọng, sẽ khắc sâu ấn tượng. Vì chính mình mà tạo ra cơ hội là việc bắt buộc phải làm, nhưng nếu không làm tốt thì sợ rằng sẽ phản tác dụng, lãnh đạo sẽ nghĩ cậu không có năng lực. Cậu Viên, đây chính là nhận thức của tôi về vấn đề đề bạt, tất nhiên còn rất nhiều phương diện khác, nhưng tôi thấy ba phương diện này là quan trọng nhất. - Anh Điền, anh thật sự biết cách tổng kết, tôi cũng không quá quen thuộc những thứ này, sau này còn cần anh Điền chỉ bảo nhiều hơn. - Cậu Viên, cậu cứ nói đùa, cậu còn trẻ mà đã là chủ tịch xã, thật sự không đơn giản, tôi còn không dám suy đoán xem sau này cậu sẽ là quan lớn gì, sau này cậu thăng quan tiến chức đừng quên tôi là được. - Anh Điền sao lại nói như vậy, tôi cũng không phải loại người như thế. - Cậu Viên, tôi cũng còn có vài nhận thức về vấn đề phải làm quan thế nào, nhưng tôi chỉ là một trưởng phòng giáo dục, ánh mắt có hạn, nếu nói nên làm quan thế nào tôi cũng có ý kiến riêng. Tôi có ba ý chính, một là quan hệ, làm quan dù lớn hay nhỏ thì bên cạnh phải có một đám người, đặc biệt là lãnh đạo, nếu bên cạnh không có ai trợ giúp sẽ chẳng làm nên trò trống gì. Có rất nhiều người hiểu lầm điều này, bọn họ cho rằng làm lãnh đạo phải có uy nghiêm, phải làm cho cấp dưới cảm thấy nể sợ. Thật ra lãnh đạo cũng là người, cũng có vui buồn giận hờn thất tình lục dục, cũng cần có người ở bên cạnh, câu nói trong ngoài khác biệt chính là như vậy. Thứ hai mới đến uy nghiêm, vừa rồi cũng đã nhắc đến chữ uy nghiêm, để xem phải hiểu thế nào? Tôi cho rằng lãnh đạo thường không để lộ ra khát vọng của mình, không thể lộ ra tâm tư và ý nghĩ, quan tâm cấp dưới và uy nghiêm là không thể mâu thuẫn với nhau. Cậu Viên, cậu suy nghẫm cẩn thận sẽ hiểu. Ba chính là "làm việc", làm lãnh đạo mà không lo cho dân, không làm được việc là không được, dù thế nào cũng phải làm được chút việc có liên quan đến hiện thực. Tất nhiên làm việc cũng có nhiều phương pháp, cậu là lãnh đạo thì bên dưới có nhiều cấp phó, cậu buông tay cho cấp dưới đi làm, có thành tích sẽ khó thoát khỏi cậu. Còn sai lầm, cậu nghĩ xem, nếu cấp dưới vô tâm phạm sai lầm, hơn nữa quan hệ giữa hai bên là rất tốt, tôi cảm thấy có thể để bọn họ thừa nhận trách nhiệm là xong. Nếu cố tình phạm sai lầm, lúc này dù quan hệ giữa hai bên là thế nào, đồng thời đó lại là sai lầm trên nguyên tắc, như vậy cũng không nên có hành động thiếu suy nghĩ, cần phải xử lý cho tốt mới được. Ôi, tôi nói thì dễ, làm mới khó, vì ai cũng là người, vì chuyện làm quan, vì vấn đề thăng chức mà suy nghĩ cả ngày, đúng là xấu hổ. - Anh Điền, tôi cảm thấy những suy nghĩ của anh là rất đúng, có lẽ tôi sẽ đọc lại Hậu Hắc Học một lần nữa, hy vọng có thể hiểu thêm được nhiều điều. - Cậu Viên, sách là vật chết, người mới là vật sống, nói một ngàn lời thì điều quan trọng nhất vẫn là tự thể nghiệm cuộc sống, nói thì dễ mà làm rất khó. Cái gọi là quan trường chính là quy tắc, cấp bậc rất quan trọng, ví dụ như ở cấp bậc của chúng ta sẽ không gặp quá nhiều xung đột, hai bên giằng co cũng không được bao nhiêu lợi lộc, nhưng càng lên cao thì tranh đấu càng mạnh, tương lai cậu sẽ hiểu. Những buổi nói chuyện như vậy được tiến hành nhiều lần, Viên Tự Lập và Điền Lập Tân ở cùng phòng, trước khi đi ngủ thì cả hai thường thảo luận, dần dần Viên Tự Lập cũng có chút nhận thức cảm tính về vấn đề chạy quan và làm quan. Dù thế nào thì hắn cũng là người tốt nghiệp đại học, hắn có thể nhanh chóng tiếp thu vài quan điểm, có thể phán đoán suy luận, dù những quan điểm này hoàn toàn khác biệt với bài giảng trong trường đảng. Hắn là người tham gia công tác chưa lâu, nhưng khi còn học đại học cũng thường thảo luận chính trị với bạn học, cũng hiểu vài phầ về xã hội bên ngoài. Thực tế khi công tác thì hắn cũng cảm nhận được nhiều ảo diệu, vì vậy hắn chậm rãi hình thành một quan điểm: "Mặt mày uy nghiêm là để cho hạ cấp nhìn, gương mặt tươi cười dành cho lãnh đạo, công lao là của mình, sai lầm nguyên tắc là của người khác." Thật ra Viên Tự Lập vẫn căn bản chưa ý thức được những quan điểm này.