Trong bếp, mùi gạo chín trộn mùi thuốc sắc hoà quyện. Hôm qua Mai chỉ uống một thang lúc tối, cả ngày đi đường không uống được. Cô sẽ ‘nhờ’ thang thuốc còn lại này để ‘khỏi bệnh, hết nôn’. - Nương, đợi con ăn cháo, uống thuốc xong mà còn nôn thì đi mời lang y, nếu con không nôn thì đừng mời nhé? Buổi sáng chắc do con ăn nhiều nghêu quá, lạnh bụng. - Thật không? Con không ăn được nghêu? Lúc trước vẫn ăn mà. Nguyễn thị cũng nhớ ra là nghêu ăn nhiều sẽ lạnh bụng, tự trách mình vô ý. Nhìn gương mặt nhỏ nhắn của con gái mà đau lòng. - Con ăn cháo, uống thuốc xong nằm nghỉ, a Bình sẽ ở nhà với con. Nương qua phụ bá mẫu. Nếu em nôn con chạy qua báo nương liền nghe. Nương xoay qua nói với Bình ca. - Con biết, nương. Thấy Mai uống hết thuốc, nằm xuống giường xong thì nương lấy nón ra ngoài. Bình ca đi vào ngồi mép giường nhìn Mai. A Bình năm nay gần mười lăm tuổi, vóc người gầy, xương tay chân không lớn như mấy đường ca nhà nhị bá, tam bá. Sau này trưởng thành sẽ giống Lê tứ - cha Mai, gương mặt hẹp, dài với sóng mũi cao, cằm thon, đường nét miệng tinh tế. Mái tóc không dài, vuốt rồi buộc gọn phía sau bằng dây vải xanh đậm. - Ca đoán đúng rồi, muội không bệnh nặng, chỉ hơi mệt. Muội muốn nương cùng đi theo để biết chuyện ở đây. Ca cũng cần biết, dù sao cũng là nhà của chúng ta. Chúng ta phải biết chứ, đúng không? - Ừ. Mai trợn mắt, cô nói nhiều vậy mà hắn chỉ ừ một tiếng, thiệt tình. Thôi, bỏ qua đi, vô chuyện chính. - Ca thấy nhà mình ở đâu thì tốt? Gần nhà Lưu bá hay phía trong kia? Cái gọi là phía trong kia là ở trong làng có hơn mười mấy nhà, ở đó có nhà lang y, Bùi thợ mộc, nhà trưởng làng. Phía trong đất thấp hơn, xung quang là một khoảng đất rộng xanh um, được mấy con rạch bao bọc. Nhà Lưu bá hướng gần về phía biển hơn, vùng đất cao, xa hơn một chút là mấy đồi thấp, có vài khu rừng cây cổ thụ nữa. Xung quanh đây cũng có vài mái nhà, nhưng cách nhau một đoạn, đi khoảng một khắc hơn mới đến. Thật ra các nhà gần, đều nằm gần con rạch lớn, đi ghe theo rạch rất nhanh, đi bộ thì phải vòng vòng nên xa. Bình ca nghĩ nghĩ rồi nói: - Ca không biết. Lúc nãy ông nội đã nói với Lưu ông. Lưu bá nói nhà mình sáng mai đến gặp trưởng làng xin đất ruộng, còn nhà thì ở đâu cũng được. Lưu bá nói chúng ta ở gần đây càng tốt, hai nhà qua lại giúp đỡ cũng tiện. Ta thấy ông nội, cha cũng muốn vậy. Nhà Lưu bá tốt bụng, siêng năng. Nếu hai nhà ở gần nhau quả thật giúp đỡ thuận tiện. Mai xuống giường, mang giày vào: - Bình ca, đi, mình đi ra nhìn xem gần đây chỗ nào tốt. Hai anh em vừa ra cửa đã thấy tứ Mi đi đến, tay ôm rổ tre. - Bình huynh, cơm trưa của huynh nè. - Cảm ơn muội. Tứ Mi cười cười mang rổ đặt trên bàn rồi xoay sang hỏi: - Hai người định đi qua nhà muội sao? Tứ thẩm hỏi Mai tỷ có nôn không? - Không, tỷ khoẻ rồi. Muội ăn cơm chưa? - Chưa, giờ muội về nhà ăn. - Được, muội nói nương ta khoẻ rồi, đừng lo lắng. Trong cái rổ tre là tô cơm đầy, tôm kho mặn và canh rau. Bình ca ngồi xuống ăn cơm rất nhanh. Hai đứa trẻ lại đội nón ra ngoài. Từ trong nhà đi ra theo con đường đất, Mai nhìn ngó xung quanh định hướng. Theo hướng đông bắc là dãy núi cao thấp trập trùng, màu xanh đen của rừng cây, chen vào lác đác dãy bạc sáng lấp lánh những con rạch uốn lượn rồng rắn. Xung quanh nhà mới Lưu bá có mấy khoảng đất nhỏ cây cối xanh um. - Ca, mình đến xem mấy khoảng đất kia. Vòng vèo một lượt cũng xem qua hết, mùa này khô nên đi dễ, mùa mưa thì có vài chỗ sẽ ngập nước, hoặc mấy con rạch nhỏ đầy nước thì không cách nào đi qua. Bình ca nhìn lại, rồi chỉ một khoảng đất gần con mương lớn nhất. - Chỗ đó hơi xa nhà Lưu bá hơn nhưng đất rộng, đường đi cũng thuận lợi. Nếu có ghe nhỏ thì không ngại, đậu ghe trước nhà luôn. - Muội cũng thích chỗ đó. Có mấy cây lớn sẵn hạ làm cột luôn. Trên tay Mai đang cầm mấy nhánh trái trâm và nhãn lồng hái được lúc đi vào khu đất. Cô định mang về cho ngũ Mi. Xem chung quanh một vòng, hai anh em đi thẳng đến nhà mới Lưu bá. Mai nhắc a Bình lau mồ hôi trên mặt: - Đừng để nội biết mình đi xem đất trước. - Ta biết. Thật mệt a, hai chân mỏi nhừ, đi một hồi đã hơn nửa canh giờ rồi. Xong việc này mình cần tập luyện đi bộ mỗi ngày mới được. Sống ở đây chắc sẽ đi bộ nhiều, sau này học chèo ghe, học bơi nữa. Nhà mới của Lưu bá đã sắp xong, một nhóm đang làm vách, một nhóm đầm nền nhà. Hai ngày sau là ngày tốt sẽ cúng gác Đòn Đông, lợp úp mái. Nhìn ngôi nhà mới rộng rãi của Lưu bá, Mai tự nhắc mình phải cố gắng nhanh xây được nhà mình. Miếng đất đó đủ rộng, cũng cao nên không sơ ngập, có thể ở lâu dài. Ngũ Mi ăn mấy trái trâm, miệng lưỡi đều tím ngắt, bé còn le lưỡi nhác mọi người. Mấy đứa nhỏ nhà Lưu bá và hai anh em Mai rủ nhau ra ruộng đào khoai. Tương huynh cũng đi theo, có nhà nội hắn vào giúp nên đã đủ người. Một lát sau, bá mẫu và nương cũng ra giúp. Mai và tứ Mi còn nhỏ thì chỉ đi gom dây khoai lang lại thành từng đống. Dây khoai già, chỉ ngắt phần ngọn luộc ăn, nhựa khoai trắng dính mấy đầu ngón tay chốc lát thì đen thui. Ngũ Mi nhỏ xíu, đội nón lá lớn, lụp xụp như cây nắm nhỏ chạy tới lui trên ruộng. Có mấy củ khoai bự chảng, bá mẫu dặn không để trầy xước, để làm giống vụ sắp tới. Nương Mai chốc chốc lại hỏi cô khoẻ không, lau mồ hôi trên mặt cho cô. Lúc trưa Mai chỉ ăn cháo rồi uống thuốc, nên giờ thấy hơi đói, cộng với thuốc có an thần nhẹ nên cô xin về nhà nghỉ. Bình ca định đi theo nhưng cô nói không cần, cô tự về được. Đến nhà, cô bỏ giày lên giường. Thời này phân biệt nam nữ rất rõ, dù họ chỉ là nông dân bần cùng, đàn bà con gái cũng ra ngoài đồng làm việc, nhưng những việc lớn trong nhà lại không đến phiên họ. Ông nội và cha chắc chắn không hỏi ý kiến bà nội, nương chuyện dựng nhà, xin đất. Nhưng a Bình dù còn nhỏ lại được nghe, đơn giản vì hắn là con trai. Mai chỉ có cách thông qua a Bình để tác động, tạm thời vậy. Từ từ, cô sẽ gây ảnh hưởng để nương, a Cúc và cô ‘có tiếng nói’ hơn, ít nhất là với gia đình nhỏ này. Suy nghĩ miên man, cô ngủ lúc nào không hay. Khi tỉnh dậy thì trời đã tắt nắng. Trên giường có thêm mấy cái chăn và mấy bộ quần áo. - Con dậy rồi à, có khó chịu không? Nương đang múc canh vào tô hỏi. - Con khoẻ lắm, chắc sáng ăn nhiều nghêu nên mới nôn. Không cần bốc thêm thuốc đâu. - Ừ, Nguyễn thị nhìn gương mặt Mai không còn tái như lúc sáng, lúc nãy ngủ rất sâu, hơi thở nhẹ nhàng cũng yên tâm. Dù sao vẫn còn ở đây thêm hai ngày nữa, nếu sáng mai vẫn nôn thì mời lang y. - Con ra rửa mặt, mời bá mẫu, mấy tỷ vào ăn cơm. Bên ngoài, bá mẫu và tam Mi đang giặt quần áo cạng cầu nước, tứ Mi giúp phơi quần áo, ngũ Mi ngồi trên đất tự chơi. - Bá mẫu, tam Mi tỷ, tứ Mi vào ăn cơm, Mai vừa gọi, vừa cúi xuống bế tiểu Mi vào trong nhà. Cô kéo ghế đẩu ra, dọn chén, đũa xong thì ra rửa mặt. Hôm nay có món mới là trứng luộc, không phải trứng gà, vịt mà là trứng chim. Tương huynh nhặt được một ổ lớn, hơn mười trứng trên gò đất gần đìa. - Mùa này đã hết, còn sót lại ổ này. Mấy tháng trước có rất nhiều chim về đây. Chúng bay từng bầy. Lúc đó tha hồ nhặt trứng, đặt bẫy. Bá mẫu vui vẻ nói. Mai thích ăn trứng luộc với nước tương, hoặc trứng chiên cuộn. Nhưng dầu mắc tiền, mỡ heo thì bá mẫu đã dùng gần hết. Nước tương thì chưa nghe nói, hình như ở đây chưa có ai làm nước tương. Nhà Lưu ông vào đây bốn người, thêm năm người nhà Mai nữa nên không đủ chỗ ngủ. Cuối cùng là nhóm đàn bà con gái qua nhà cũ bên này, nhóm đàn ông con trai ở bên kia. Bên kia ăn cơm chiều và dọn dẹp xong, bá mẫu và nương mới về đây lo phần ăn bên này. Mặt trời lặn rồi nhưng ngày vẫn còn chưa tối, bá mẫu và tam Mi ngồi hiên trước vá mấy bộ quần áo. Mai, tứ Mi phụ nương dọn dẹp hai cái giường, quét nhà và mấy việc linh tinh khác. - Lo xong cái nhà cũng sắp đến sạ lúa rồi. Thím tranh thủ đan giày, làm nón cho tứ thúc và tụi nhỏ. Ở đây lội sình bùn, giày mau hư lắm. A Tương có khi không thèm đi giày, nhưng ta sợ nó đạp gai, đạp rắn. - Rắn ở đây độc không? - Cũng có, ta chưa thấy con nào lớn. Không giống miệt trong. Hai người phụ nữ vừa làm vừa nói chuyện, mấy đứa con gái xúm lại ngồi nghe. - Thuế ở đây cao không tẩu? Bao nhiêu một mẫu? - Không cao, một mẫu nộp mười giạ. Nhưng phải nộp thêm sản vật giống ngoài mình. Năm nay chưa biết nộp cái gì. - Sản vật là nộp gì vậy bá mẫu? Mai chen miệng hỏi. - Năm rồi mỗi làng một miếng trầm hương, một cặp sừng hươu. - Vậy mình phải đi vô rừng tìm sao? - Đâu có dễ tìm vậy, phải mua. Mỗi nhà giao một phần tiền. Bá mẫu vỗ vỗ đầu Mai nói, đúng là con nít. - Trong làng có bán lúa giống không tẩu? Hay đi chợ Cửa sông lớn. - Trong làng chắc có nhà còn giống nhiều, mua trong kia sợ không phải cùng loại, trồng chung mất công lộn xộn. Nhà ta cũng có dư, lúc đó cho nhà thím. - Nhờ nhà tẩu nhiều quá rồi. - Nói gì chứ, có mấy hột lúa. Hai nhà ở gần thì phụ qua lại. Mà thím có nói thúc ấy chọn đất dựng nhà chưa? - Chưa, do ông nội a Bình chọn. Ta chưa biết, mà cũng muốn ở gần tẩu hơn là vô trong làng. Bá mẫu và nương cũng nói lợi hại chỗ trong làng, ngoài này như Mai thấy. Mai nghĩ chắc ông nội và cha cũng nghĩ vậy. Hơn nửa là chọn ở đây, có Bình ca theo nói, khả năng chọn khoảng đất đó cũng lớn. Sáng hôm sau, mọi người đậy sớm, rửa mặt rồi vội vã qua nhà mới chuẩn bị nấu bữa sáng. Ăn sáng xong, nhóm đàn ông làm tiếp. Lưu bá mẫu và tam Mi đi đã quá giang ghe trong làng đi chợ sớm mua ít thịt heo ngày mai cúng. Đợi mặt trời lên hẳn, cha xuống nhà sau lấy túi tiền. - Lưu bá dẫn chúng ta đi gặp trưởng làng. A Bình đi theo, nàng ở nhà phụ giúp. - Được. Nương đưa túi tiền, theo cha vài bước ra cửa, thấp giọng nói. - Nương có đưa thêm chiếc vòng bạc nhưng chàng đừng dùng. Ta còn đôi bông tai hồi cưới, chàng cần thì nói ta đưa. - Ta sẽ không lấy đâu, xin ít ruộng một chút. Khi nào có dư tiền thì xin thêm. - Tuỳ chàng, chàng đi đi. Mai ngồi lựa khoai nhưng không tập trung lắm, không biết chuyện bên Bình ca sao rồi. Gần một canh giờ thì Bình ca chạy nhanh vào. - Nương cho con bình với chén nước lạnh, trưởng làng dẫn nội đi xem đất. Mai kéo tay Bình ca có ý hỏi. - Nương, Mai nhi theo con ra đó luôn. - Ừ, đi đi. Mai mỉm cười nhìn Bình ca đang nháy nháy mắt với mình.. Hai đứa trẻ ôm bình, chén nước chạy đi. Chạy ra hướng con rạch lớn đã thấy bốn người lớn đang đi dần về ba miếng đất lớn hôm qua. Mai khoanh tay thưa trưởng làng, ông nội rồi bưng chén nước cho Bình ca rót vào. Cha đón lấy chén mời trưởng làng. - Dương thúc uống nước, - Được, Sau đó là mời ông nội, Lưu bá, cha uống sau cùng. Dương ông chỉ phía trước nói: - Ở gần a Hà thì mấy chỗ đất này được, cao ráo, đủ rộng làm vườn tược. Bên này là ba mẫu đất ruộng, xa hơn là đất hoang. Nhà cháu khai khẩn thì được miễn thuế mấy năm. Lê huynh với cháu Tâm thấy được không? - Mấy hào trũng ở giữa sao Dương huynh? Ông nội nhìn khoảng đất rồi hỏi. - Ghi tên nhà huynh luôn, không tính thêm thuế đâu. Haiz,.. loạn lạc qua đi mấy năm rồi mà chưa ai dám quay về. Người Chân Lạp tản đi cũng không về. Ở đây chăm chỉ làm lụng sẽ không lo đói. Có mấy làng người Việt mình ở gần chợ Cửa sông lớn đông lắm. - Ta biết, huynh ghi tên cho a Tâm nhà ta đi. Nhà nó có bốn đứa con trai, vài năm nữa trưởng thành thi khai hoang thêm mấy mẫu ruộng, rồi cưới vợ sinh con. Mai nhịn cười, ông nội thiệt là, cô khẽ kéo tay Bình ca hướng mắt phía miếng đất. - Ông nội, miếng đất kia gần rạch lớn, sau này dễ đậu ghe, ghe lớn cũng ghé được. - Bình nhi, Cha hơi trầm giọng nhắc Bình ca. - Ha ha ha, muốn mua ghe lớn nữa à! Giỏi, có chí lớn. Dương ông quay đầu nhìn Bình ca cười lớn, còn vỗ vỗ vai hắn như khích lệ. - Miếng đất kia được đó, Lê huynh cùng lại đó xem sao. - Được, chúng ta đi xem. Ông nội đáp ứng rồi nối bước theo Dương ông. Lưu bá hướng cha gật đầu cũng theo sau. Một đoàn người tiến về miếng đất gần con rạch lớn nhất uốn lượn song song vũng Đông Hồ. Con rạch rộng cỡ hai chiếc ghe đi ngang, nước sông đục phù sa lặng lờ chảy. Bờ rạch có những đoạn hẹp đủ hai người đi. Miếng đất rộng, có mấy cây lớn thân to, cành lá sum xuê. Xung quanh là mấy bụi chuối lá xanh mướt, có cây đang trổ bông, cây đã có buồng. Dương ông cúi người bẻ cành cây bên đường, dùng nó đánh lao xao phía trước, a, là đuổi rắn. Mấy người phía sau cũng làm theo rồi đi xung quanh xem miếng đất. - Chỗ này dựng nhà được, Lê huynh thấy sao. - Cháu thấy chỗ này được, ra ruộng gần, muốn khai hoang thêm cũng thuận, liền thành một. Ông nội gật đầu rất hài lòng, nhìn cha Mai rồi đáp lời: - Ta thấy được. Sau này nhờ Dương huynh giúp a Tâm nhà ta. Ta rất cảm kích. - Vậy được rồi, mấy văn tự trình lên trên ta lo giúp, hơn một tuần trăng mới có văn tự được. Nhà huynh định rồi thì tranh thủ dựng nhà, dọn đất trước khi mưa tới. - Đa tạ huynh. Ta về bàn trong nhà, vài ngày nữa bắt đầu. - Được, khi nào làm đến báo ta biết. Dương ông nhìn một vòng rồi quay đi ra. - Không cần tiễn đâu. Nhà huynh và Lưu huynh đều bận rộn. A Hà, ngày mai cúng Đòn Đông phải không? - Phải, chiều nay con đến nhà mời bá sáng mai giờ tỵ cúng. Lưu bá chắp tay nói với Dương ông. - Ta biết rồi. Dương ông xoay người chắp tay chào ông nội, gật gật đầu Lưu bá, cha rồi đi. Mấy người ở lại nhìn xung quanh, ông nội hỏi Lưu bá: - Cháu nhắm năm nay mưa sớm không? - Giờ cuối tháng ba, trời còn chưa có mây nhiều. Cháu nghĩ hơn tháng nữa, năm rồi cũng tầm giữa tháng năm mới mưa dày. - Được vậy thì tốt quá. Đi về thôi. Dọc đường đi cha hỏi Lưu bá mấy việc ruộng đồng. - Đệ cũng biết, ta không rành việc ruộng rẫy. Nhị tẩu đệ còn biết nhiều hơn. Nhà nàng làng trong. Nương a Bình là người miệt trong chắc cũng biết việc làm đồng. - Nàng cũng biết một chút. Nói xong cha nhìn ông nội. - Ta không nhớ được nhiều, mấy chục năm không làm rồi. Thật không nghĩ là đời này sẽ quay về làm ruộng rẫy. Nhớ lại chuyện xưa làm ông thở dài, khuôn mặt dàu dàu. Cha áy náy định nói thì ông khoát tay. - Không có gì, chuyện bể dâu. Con còn trẻ từ từ học cũng không muộn. Mai lại nhịn cười. Ông nội cũng hay thật, lúc nãy thì nói mấy anh em nhà Mai trưởng thành, lấy vợ sinh con; giờ thì nói cha Mai còn trẻ, thiệt là ông không phải lúc nào cũng nghiêm túc sao! Cũng biết đùa!