Đạo Hoan Châu nằm ở rìa phía nam của Đại Cồ Việt, ứng với Nghệ An và Hà Tĩnh ngày nay, nam giáp với nước Chiêm Thành, tây giáp với đế quốc Khơ Me đang ở vào thời kỳ phát triển mạnh mẽ và cũng chính vì có vị trí địa lý bất lợi như vậy cho nên nơi đây cũng là nơi phải thường xuyên hứng chịu những cuộc cướp phá, xâm lấn của quân đội cả hai quốc gia trên, đó là chưa kể đến bọn sơn tặc liên tục hoành hành. Không lớn thì nhỏ, chiến sự liên miên đã góp phần hun đúc cho tính cách của dân chúng nơi đây trở nên dữ dằn mà kiên cường, người người chuộng võ, nam cũng như nữ. Sau mười mấy ngày đi đường xa vất vả, Quang Châu cuối cùng cũng đã đến được Hoan Châu, sau khi bái kiến Đô đốc tướng quân Hữu Dũng để nắm rõ tình hình, hắn cũng không kịp nghỉ ngơi mà tức tốc xuất phát đến huyện An Nghệ trước tiên - là nơi khởi nguồn của bệnh dịch, hắn dự định tìm hiểu kỹ càng về bệnh dịch trước, rồi sau đó mới sang huyện Kim Lân, hai huyện này hiện tại đã được quan binh cách ly, số quan binh này bây giờ được chuyển sang cho Quang Châu tiếp nhận, toàn quyền điều động. Sở dĩ Hữu Dũng hoàn toàn sảng khoái giao ra binh quyền cho Quang Châu mà không có làm khó dễ một chút nào như vậy là bởi vì hắn nhận định, trận ôn dịch hiện tại chính là một củ khoai lang nóng phỏng tay, càng đẩy trách nhiệm đi sớm càng tốt. Vốn trong khoảng thời gian qua, vì xử lý chuyện này, hắn đã đau đầu nhức óc lắm rồi, lúc nào cũng phải thấp tha thấp thỏm chờ đợi tin tức từ triều đình, quả thật khiến cho hắn chẳng có giây phút nào được ngủ ngon, mà nay có Quang Châu đến lãnh cục nợ giùm hắn, hắn còn mừng không hết nữa là, sao còn dám ý kiến này nọ. Dân chúng huyện An Nghệ có khoảng sáu ngàn người, nhưng sống tập trung tại thành An Nghệ chỉ khoảng ba ngàn, số còn lại thì phân tán ở các làng xung quanh, nói là thành cho oai chứ thật ra nó chỉ là một vùng dân cư nhỏ tập trung lại với nhau, được đắp lên những bức tường đất cao, bao bọc xung quanh để đề phòng trộm cướp là chủ yếu, cho nên mỗi khi có chiến tranh xảy ra, dân chúng và binh lính đều lập tức bỏ thành mà chạy, dồn về thành lớn Hoan Châu. Bởi vì không có “an cư”, cho nên không có “lạc nghiệp”, dân chúng ở đây đa phần đều rất là nghèo khó. Trận ôn dịch lần này thật sự nặng nề chưa từng có, Quang Châu từ lúc đi vào huyện An Nghệ, qua nhiều làng đã trông thấy rất nhiều xác chết, nhưng khi đến được thành An Nghệ thì cảnh tượng còn thương tâm hơn nữa, dọc đường đi có rất nhiều xe trâu, xe bò chở người chết ra vào không dứt, có xe còn chở đến ba bốn xác người, tiếng khóc nỉ non khắp nơi, không khí u ám bao trùm cả tòa thành. Đoàn người hơn ngàn người cùng đi, khí thế rầm rộ như thế nhưng dân chúng nơi đây cũng không buồn ngoái đầu nhìn. Kể từ khi quan huyện bỏ trốn, triều đình lại phái quân phong tỏa cách ly trong ngoài, mặc cho dân chúng tự sinh tự diệt thì tất cả mọi người đã mất hết lòng tin vào quan phủ, ai đến cai quản cũng vậy, cuối cùng vẫn là dân chúng khổ. Quang Châu nhìn cảnh tượng xung quanh mà trong lòng không khỏi xót xa, thương cảm cho dân chúng, lặng lẽ ngước nhìn bầu trời không một chút nắng mà thở dài một tiếng, mây đen một dãy, xám xịt vần vũ, không khí lạnh lẽo, dường như cũng bởi vì người chết quá nhiều mà khiến cho âm khí hội tụ không phiêu tán. - Sau khi huyện lệnh bỏ trốn, đại nhân có biết hiện thời ai là người đứng ra quản lý sự vụ của huyện hay không ? Quang Châu quay sang hỏi Mai Hữu Nghĩa, viên quan giữ chức Tham Sự của Đạo Hoan Châu, người được Đô đốc tướng quân Hữu Dũng phái theo để hỗ trợ. - Sau khi tên Văn Tới đáng chết ấy bỏ trốn, các quan viên khác cũng bỏ trốn theo, chỉ còn mỗi một Huyện Thừa – Bảo Nguyên là ở lại, tạm thời đảm đương chức vụ của huyện lệnh An Nghệ, người này tính ra cũng thật có tâm với triều đình, nay ngài đã tới thì hắn cũng không phải gánh lấy trách hiệm nặng nề này nữa, để bản quan phái người đi kêu hắn lại đây gặp ngài. Hữu Nghĩa nghiến răng trèo trẹo khi nhắc tới tên của viên huyện lệnh đã bỏ trốn, nhưng khi nói tới Huyện Thừa – Bảo Nguyên của huyện An Nghệ, hảo cảm lại không ít. - Thế thì làm phiền đại nhân nhọc công rồi. Quang Châu chắp tay khách sáo. - Đại nhân, hình như có người đang tiến lại phía này ! Tốt trưởng – Thái Bình tiến lên nói nhỏ, tay chỉ về phía một đám người đang hớt hải chạy đến, dẫn đầu là một người trung niên mặc quan phục huyện thừa. Người này sau khi chạy đến trước mặt Quang Châu cùng Hữu Nghĩa thì vội chỉnh đốn quần áo, khom mình cung kính : - Hạ quan tham kiến các vị đại nhân, hạ quan không biết các vị đại nhân đến cho nên không kịp tiếp đón, mong các vị đại nhân xá tội. Hữu Nghĩa vuốt râu mỉm cười : - Nguyên huyện thừa mời đứng lên, bấy lâu nay cũng thật là vất vả cho ông, ta xin giới thiệu đây là quan Khâm Sứ - Châu đại nhân vâng mệnh hoàng thượng từ kinh thành đến, kể từ bây giờ Châu đại nhân sẽ trực tiếp quản lý hai huyện An Nghệ và Kim Lân. Bảo Nguyên ban đầu nghe Hữu Nghĩa nói là triều đình đã phái người đến xử lý trận ôn dịch này thì trong lòng phấn khởi mừng thầm, nhưng sau khi nhìn thấy quan Khâm Sứ lại là một người rất trẻ tuổi, khuôn mặt trắng mịn, râu mọc không nổi thì sâu trong đáy mắt không khỏi toát lên một tia thất vọng ảo nảo. - “Dân chúng đang ở vào tình cảnh dầu sôi lửa bỏng, không hiểu triều đình có ý gì mà lại phái một người mặt còn non choẹt tới đây, nhìn hắn chắc cũng cỡ tuổi con mình chứ mấy”. Bảo Nguyên khinh thường thầm nghĩ. Thất vọng thì thất vọng, nhưng vẻ bề ngoài của hắn vẫn tỏ ra điềm nhiên như không, vội hướng về phía Quang Châu mà hành lễ : - Hạ quan tham kiến đại nhân ! Quang Châu gật đầu : - Nguyên huyện thừa miễn lễ, tình cảnh đang rất nguy cấp, trước tiên hãy đến huyện phủ cái đã, ta muốn ông hãy nói rõ cho chúng ta biết tình hình hiện nay của huyện, sau đó dẫn chúng ta đi thật tế, cẩn thận xem xét một vòng. Bảo Nguyên cung kính : - Hạ quan xin tận hết sức mình, xin mời hai vị đại nhân ! Nói rồi tự mình sai lính lệ dẹp đường đi trước. Huyện phủ của Huyện An Nghệ có vẻ khá nhỏ và đơn sơ, được xây bằng gỗ, tường đắp bằng đất nung, khu vực phía trước bố trí một công đường rộng rãi để xử án, sức chứa trăm người, phía sau là một dãy nhà ba gian dành cho Huyện Lệnh ở, bên trái công đường còn có thêm một dãy nhà công vụ nhỏ để cho các quan hành chính của huyện làm việc, bên phải cách đó chục mét là nhà lao giam giữ phạm nhân, kế bên còn có công sở của lính lệ với biên chế ba trăm người. Quang Châu tạm thời sử dụng công đường của Huyện Phủ làm nơi bàn việc, hắn cùng với quan Tham Sự - Hữu Nghĩa ngồi trên cao, lắng nghe Huyện Thừa – Bảo Nguyên đứng dưới công đường thao thao bất tuyệt. Sau khi nghe Huyện Thừa báo cáo, Quang Châu cũng đã nắm được sơ bộ tình hình của huyện An Nghệ. Kể từ sau khi Huyện Lệnh – Văn Tới bỏ trốn, các quan nhỏ khác cũng vì sợ triều đình trách phạt mà cũng dắt díu vợ con bỏ trốn theo, mỗi người mỗi ngã, khiến cho huyện An Nghệ loạn thành một đoàn, bởi vì không có ai đứng ra quản lý, lúc này Huyện Thừa – Bảo Nguyên bất đắc dĩ phải đứng ra một mình cáng đáng lo toan. Bảo Nguyên vốn là người gốc An Nghệ, tổ tiên nhà hắn có thể coi là một trong những người có công khai phá đầu tiên ở vùng đất này, bởi thế cho nên tình cảm sâu đậm của hắn đối với quê cha đất tổ, đối với dân xứ An Nghệ càng hơn hẳn rất nhiều người, cho nên hắn không thể giống như những tên quan vô trách nhiệm kia, không cần để ý tới chuyện gì mà phủi áo bỏ trốn. Kể ra thì Bảo Nguyên này cũng có tài, một mình hắn đứng ra quản lý vậy mà lại có thể khiến cho dân chúng cùng các quan lại còn lại của huyện tạm thời an ổn tinh thần trở lại, mọi việc sắp sếp đâu ra đấy. Chỉ là sau đó, Đô đốc tướng quân Hữu Dũng đột ngột phái trọng binh tới phong tỏa toàn huyện, nội bất xuất, ngoại bất nhập, hơn nữa lại không hề cung cấp đồ tiếp tế, khiến cho dân chúng thêm một lần nữa rơi vào hoảng loạn, một bộ phận dân cư vì sợ hãi đã lén theo đường mòn bỏ lên núi làm sơn tặc, số dân còn lại ở huyện theo ước tính chỉ có hơn ba ngàn người mà thôi. Quang Châu sau khi nghe Nguyên huyện thừa báo cáo xong thì chỉ còn biết cười khổ trong lòng, mọi việc phức tạp hơn hắn tưởng, huyện An Nghệ đã như vậy thì huyện Kim Lân với dân số vốn đã ít ỏi chắc cũng không khá hơn gì mấy, cho dù hắn có dập tắt được trận ôn dịch này, dân cư hai huyện hợp nhất lại cũng không đến năm ngàn, như thế thì làm sao có thể nói đến chuyện xây dựng một tòa thành kiên cố đây. Thở dài một tiếng cảm khái, xây thành là chuyện sau này, cái trước mắt là phải triệt để giải quyết trận ôn dịch này cái đã, nghĩ như vậy, Quang Châu bèn cất tiếng hỏi : - Nguyên huyện thừa, ngài nói triệu chứng của những người mắc phải bệnh dịch đều là tiêu chảy liên tục mấy ngày sau đó mới chết đúng không ? Bảo Nguyên cung kính trả lời : - Bẩm đại nhân, đúng là như vậy, hạ quan cũng dám khẳng định đây không phải bệnh tiêu chảy thông thường, bởi vì các thầy thuốc trong huyện sau khi cho người bệnh uống thuốc cầm tiêu chảy, những người bệnh này sau đó vẫn chết đi. Quang Châu gật đầu tỏ ý đã hiểu, điều này Nguyên huyện thừa nói không giả, trên đường đến đây hắn cũng đã ghé nhiều làng, xem xét qua nhiều người bệnh, tất cả đều có chung một triệu chứng như trên. Nhắm đôi mắt lại, bắt đầu suy nghĩ, thực ra đây chính là một đợt dịch tiêu chảy cấp, những người bệnh sau khi uống thuốc cầm tiêu chảy vẫn chết là do có nguyên nhân đặc thù của nó, chuyễn này cũng không thể trách mấy thầy thuốc của huyện được. Sau khi tiêu chảy nhiều, cơ thể sẽ mất đi một lượng nước rất lớn, nếu không bù nước và điện giải đúng cách, kịp thời, thì người bệnh chắc chắn sẽ chết là điều hiển nhiên. Dịch tiêu chảy cấp này đến từ một nguyên nhân duy nhất đó là ăn uống không hợp vệ sinh, các yếu tố để phát sinh bệnh đó là điều kiện vệ sinh hoàn cảnh xung quanh không được sạch sẽ. Quang Châu cũng đã xem xét hoàn cảnh xung quanh của từng nhà, thời kỳ này sản phẩm công nghiệp chẳng có nhiều cho nên rác thải chỉ là những chất hữu cơ được mọi người đem chôn hoặc đốt vì vậy yếu tố vệ sinh hoàn cảnh có thể loại bỏ, bởi vậy dịch tiêu chảy lan rộng nhanh chóng như vậy thì chỉ có một khả năng mà thôi. Thấy Quang Châu nhắm mắt im lặng, tất cả mọi người trong công đường đều trông vào hắn mà nín thở theo. Qua một khoảng thời gian làm cho mọi người hồi hộp, Quang Châu mới mở mắt ra, hướng về Bảo Nguyên mà hỏi : - Nguyên huyện thừa, người dân ở đây sử dụng nước ở những nguồn nào ? Quan huyện thừa chợt ngẩn người ra mất một lúc, mặc dù kinh ngạc vì câu hỏi không ăn nhập gì với chuyện hiện tại của hắn, nhưng vẫn kính cẩn trả lời : - Hồi bẩm đại nhân, hạ quan và dân chúng của vùng này vẫn sử dụng nước sông, nhất là sông Cả và nước mưa, có điều chẳng hiểu tại sao mùa này cả Đạo Hoan Châu đột nhiên khan hiếm mưa chưa từng thấy, cho nên chủ yếu vẫn dựa vào nước sông là chính. Quang Châu ra lệnh : - Múc một thùng nước sông vào đây để ta xem thử ! Lập tức phía bên ngoài có mấy lính lệ vội vàng chạy ra khúc sông, chưa đầy một nén nhang, thùng nước đã được mang tới đặt giữa công đường. Quang Châu sắn tay tiến tới thùng nước, mọi người vội xúm xít lại xem, trong lòng tò mò muốn biết vị đại nhân trẻ tuổi trước mắt là đang bày trò gì, chỉ thấy hắn dùng một cái chén sành, múc một chén nước lên quan sát. Nước màu trắng đục như màu rượu mới cất, đưa gần mũi ngửi thấy mùi nồng chứ không thanh, chứng tỏ chất lượng nước không đạt tiêu chuẩn sinh hoạt, hơn nữa trên đường đi, Quang Châu phát hiện ra vùng này có rất nhiều núi đá và đá vôi, tổng hợp lại có thể khẳng định đến tám chín phần, nước đã bị nhiễm phèn và vôi rất nặng, đến đây thì nguyên nhân gây ra dịch bệnh tiêu chảy đã được phát hiện. - Bình thường mọi người vẫn dùng nước này để uống hay sao ? Quang Châu liếc Bảo Nguyên hỏi. - Dạ đúng vậy, từ trước đến nay, dân chúng vùng này đều là dùng nước này, chẳng lẽ đại nhân cho rằng nước này không thể uống ? Bảo Nguyên thắc mắc. Quang Châu buông chén nước xuống rồi nói : - Nước này không thể uống, trong nước đã nhiễm phèn với vôi, đây là hai thứ khiến cho người ta sinh bệnh. Hữu Nghĩa ngạc nhiên, tỏ vẻ nghi ngờ : - Phèn là gì ? Vôi là gì ? Trước giờ dân cả Đạo Hoan Châu vẫn xài nước này mà có sao đâu, ngài có nói quá hay không ? Quang Châu lắc đầu : - Năm xưa sư phụ ta là thánh y Hải Thượng Lãn Ông từng nói, phèn và vôi là hai chất gây bệnh do trời sinh ra trong tự nhiên, thường tồn tại ở những vùng có nhiều đá vôi, sở dĩ bấy lâu nay dân chúng ở vùng này sử dụng vẫn không sao là do vùng này có lượng mưa nhiều, mưa nhiều khiến cho nước sông lưu chuyển, liên tục thay đổi, thành ra hai loại chất này tồn tại trong nước rất ít, thế nhưng mà trong khoảng thời gian này, Đạo Hoan Châu không có lấy một giọt mưa, thành ra hai chất này ở trong nước lại nhiều lên, dân chúng uống vào sẽ sinh ra bệnh như hiện tại. Mọi người trong công đường nghe Quang Châu giải thích chuyên môn thì không hiểu gì hết, ù ù cạc cạc như vịt nghe sấm, nhưng ngẫm lại những lời hắn nói thì cảm thấy cũng rất có đạo lý, hơn nữa người này chính là do hoàng thượng đích thân khâm điển phái đến đây, lại đã từng là quan Ngự Y quản lý Thái Y Viện, tại kinh thành còn có danh xưng thần y, cho nên lời hắn nói hẳn là tin tưởng được. Quan Tham Sự - Hữu Nghĩa thấy vậy, toát mồ hôi sợ hãi : - Như thế…như thế…chúng ta phải làm sao bây giờ ? Chẳng lẽ cấm mọi người không được uống nước, nếu như vậy thì không chết vì tiêu chảy mà sẽ là chết vì khát mất. Mọi người sắc mặt nghiêm trọng, lại trông cả vào Quang Châu.