Sáng sớm hôm ấy có hai mươi ba xe từ bên ấp Iarxki đi sáng Grêmiatsi Lốc. Banhích gặp họ ở chỗ cối xay gió. Vai vắt sợi thừng, hắn ra thảo nguyên tìm con ngựa cái. Chiếc xe đi đầu tới ngang chỗ hắn. - Chào các đồng bào kô- dắc! Một anh chàng râu đen cầm cương mấy con ngựa cụt đuôi đáp: - Lạy Chúa! - Xe ở đâu đến đấy? - Bên Iarxki đây. - Sao ngựa bên các anh lại không có đuôi thế? Chặt đuôi chúng nó đi làm gì vậy? - Brrr…, họ! Con nỡm này! Chặt đuôi rồi mà vẫn cứ động cỡn… Ông hỏi sao không có đuôi hả? Cắt đi nộp nhà nước rồi. Các ông bà tỉnh thành cần đuôi để xua ruồi mà… Có gì hút không, ông bạn phúc đức ơi! Đãi anh em một điếu, món thuốc hút bọn chúng tôi khan lắm. Nói xong anh chàng kô- dắc nhảy trên xe xuống. Các xe sau cũng chững lại. Banhích lấy làm tiếc là đã bắt chuyện với họ. Hắn miễn cưỡng móc túi lấy thuốc lá ra, mắt đã nhìn thấy có thêm năm người nữa bỏ xe đấy bước tới, vừa đi vừa xé giấy báo để cuốn thuốc. - Các ông chơi nhẵn túi thuốc của anh em rồi. - Anh chàng kiệt xỉ Banhích rên lên. - Bây giờ là nông trang, ông biết không? Mọi cái đều phải là của chung. - Anh chàng rậm râu nghiêm nghị nói, và coi túi thuốc cứ như của mình, nhúm lấy một nhúm to ra dáng. Họ châm thuốc hút. Banhích đút vội túi thuốc vào túi quần sarôva, cười khẩy thương hại và khinh bỉ nhìn những đuôi ngựa cắt cụt đến tận sát khấu. Đám ruồi xuân đói máu lăn xả vào đàn ngựa, đậu lên những mảng sườn nhễ nhại mồ hôi và lên những đôi vai chai đi vì kiềng cổ. Mấy con ngựa theo thói quen vẫy vẫy đuôi xua ruồi, nhưng những mẩu đuôi cụt lủn, không còn lông nữa, nom dơ dáng, chẳng tác động gì đến bọn ruồi cả. Banhích hỏi xỏ: - Con này nó lấy đuôi chỉ trỏ cái gì vậy? - Vẫn trỏ mãi có một chỗ thôi: nông trang. Thế bên các anh không cắt à? - Có, nhưng chỉ cắt hai vécsốc thôi. - Đó là lệnh của ông chủ tịch Xôviết bên chúng tôi đấy, ông ta được thưởng, nhưng đến mùa ruồi thì lũ ngựa khốn nạn! Thôi, ta đi thôi chứ. Cảm ơn cái khoản thuốc. Làm được vài hơi mát cả lòng cả dạ chứ suốt dọc đường, thèm thuốc mà muốn hoá dại. - Các anh đi đâu bây giờ? - Sang Grêmiatsi. - Vậy là sang bên chúng tôi. Có việc gì thế? - Đi lấy thóc giống. - … Thế là thế nào? - Trên huyện lệnh cho sang bên các anh lấy thóc giống. Bốn trăm ba chục pút. Nào, đi thôi! - Mình đã biết mà! - Banhích kêu thốt lên và tức tốc chạy về làng. Đoàn xe làng Iarxki chưa kịp tới trụ sở nông trang thì nửa làng đã biết tin bên Iarxki sang lấy thóc giống. Banhích đã không tiếc đôi chân, chạy sục hết nhà này sang nhà khác, loan báo. Thoạt tiên là đám đàn bà túm tụm lại trên các đường ngõ, mồm loa mép giải, om sòm, như những đàn chim đa đa bị náo động. - Họ đến lấy thóc của ta, các bà chị ơi! - Sẽ không còn lấy một hạt để gieo đâu! - Khổ cái thân tôi không cơ chứ! - Những người biết đã bảo chớ có dại đổ thóc kho công mà… - Các lão ấy mà chịu nghe chúng mình thì đâu đến nỗi! - Phải đi báo cáo các lão ấy để mà giữ thóc! - Chị em ta ra mà giữ lấy cũng được! Đi thôi, các bà ơi. Lên kho! Kiếm lấy cái gậy, không cho đứa nào bén mảng sờ đến ổ khoá cả. Rồi xuất hiện đám đàn ông. Và giữa họ quanh quẩn cũng ngần ấy lời đi tiếng lại. Từ ngõ này sang ngõ kia, đường này sang đường khác, họ dồn lại thành một đám khá đông kéo nhau ra sân kho. Trong khi đó Đavưđốp đọc lướt qua thư của chủ tịch Nông hội huyện do bà con bên Iarxki mang đến. Thư viết: "Đồng chí Đavưđốp, kho các đồng chí còn giữ 73 tạ thóc thuế tiểu mạch chưa nộp. Yêu cầu các đồng chí giao số thóc đó (tất cả 73 tạ) cho nông trang Iarxki. Nông trang ấy thiếu thóc giống. Tôi đã trao đổi và có sự đồng ý của Phòng lương thực rồi". Đavưđốp đọc xong, cho lệnh giao thóc. Đám Iarxki đánh xe rời trụ sở nông trang ra sân kho, nhưng sắp tới thì bị dân đổ ra chặn đường. Khoảng hai trăm đàn bà, đàn ông vây lấy đoàn xe. - Các anh đi đâu? - Đến lấy thóc của người ta hả? Quỷ tha ma bắt các anh đi! - Quay xe về! - Không cho lấy! Đemka Usakốp chạy bổ đi gọi Đavưđốp. Đavưđốp rảo cẳng chạy ra kho. - Cái gì thế, đồng bào? Tụ tập lại làm gì thế này? - Tại sao anh lại giao thóc của chúng tôi cho bên Iarxki? Chúng tôi đem thóc nhập kho để cho họ lấy à? - Anh Đavưđốp, anh lấy quyền gì mà cho họ? - Chúng tôi lấy gì mà gieo? Đavưđốp leo lên thềm nhà kho gần đấy nhất, bình tĩnh giải thích rõ rằng anh giao thóc theo lệnh của Nông hội huyện và không phải là giao thóc giống mà là số thóc thuế còn thiếu. - Đồng bào cứ yên tâm, thóc của chúng tôi còn nguyên. Mà bà con cũng không nên láng cháng ở đây cắn hạt quỳ, mà nên ra đồng làm đi thôi. Bà con nên nhớ là các đội trưởng sẽ ghi tên những ai không đi làm đấy. Ai vắng mặt, chúng tôi sẽ phạt. Một số đàn ông bỏ đi. Nhiều người nghe Đavưđốp giải thích, yên chí ra đồng làm. Thủ kho bắt đầu trao thóc cho bên Iarxki. Đavưđốp quay về trụ sở. Nhưng nửa giờ sau, trong tâm trạng của đám đàn bà vẫn túc trực quanh kho thóc có một sự thay đổi ngoắt lại. Iakốp Lukits hùn thêm vào, rỉ tai mấy anh kô- dắc: - Đavưđốp nói dối! Chở thóc giống đi đấy! Giữ lại đủ thóc cho nông trang gieo, còn thóc gieo của nông dân cá thể thì họ đưa cho nông trang Iarxki. Các bà xôn xao lên. Banhích, Đêmít Miệng hến, ông lão Đônétxkốp và khoảng 3 chục anh kô- dắc nữa bàn bạc với nhau xong, tiến đến chỗ đặt cân. Đônétxkốp thay mặt mọi người, tuyên bố: - Chúng tôi không cho lấy thóc đâu. Đemka Usakốp vặc lại: - Ai cần xin phép anh! Thế là bắt đầu đấu khẩu. Đám bên Iarxki ủng hộ Đemka. Chính cái anh chàng râu đen lúc nãy Banhích đãi thuốc lá, đứng cao lớn sừng sững trên xe chửi rủa năm phút rồi bắt đầu quát tháo: - Thế ra các người phá hoại chính quyền hả? Các người cà khịa với chúng tôi cái gì? Giữa lúc thời vụ căng thẳng chúng tôi phải bỏ ra đi bốn mươi dặm đường, thế mà các người không chịu giao thóc chính phủ hả? Công an GPU đang hỏi thăm các người đấy! Lũ chó đẻ các người là cứ phải tống đi tù Xôlốpki mới biết thân! Cứ như con chó nằm đống rơm, nhá thì không nhá được, mà bò muốn ăn thì không cho! Các người đứng đây làm gì, sao không ra đồng làm? Hôm nay ngày lễ chắc? - Mày muốn gì hả? Ngứa râu hẳn? Được, để chúng tao gãi cho!... Gì chứ cái ấy thì có ngay! - Anh Hai Akim, con lão Bexkhlépnốp gào lên, xắn tay áo, lên tới chỗ chiếc xe. Anh chàng rậm râu bên Iarxki nhảy trên xe xuống. Anh ta chẳng buồn xắn tay chiếc áo nâu bạc phếch nữa, tống luôn cho anh Hai Akim một quả như trời giáng vào giữa quai hàm, làm Akim bay đi hai thước, xô giãn đám đông, hai tay khua lên như cánh quạt cối xay gió. Bắt đầu một cuộc loạn đả lâu lắm không thấy có ở Grêmiatsi Lốc. Đám Iarxki bị một trận đòn đau, máu me đầm đìa, bỏ lại các bao thóc, nhảy lên xe, quất ngựa lao bừa qua đám các mụ đang chu tréo, chuồn thẳng. Thế là một làn sóng phẫn nộ lan đi khắp Grêmiatsi Lốc. Người ta định tước của Đemka Usakốp chìa khoá kho thóc, nhưng Đemka khôn hồn nhân lúc đánh nhau lộn ẩu lỉnh qua đám đông, chạy về trụ sở. - Giấu chìa khoá đi đâu bây giờ, đồng chí Đavưđốp ơi! Bên ta đánh bên Iarxki, chắc họ sắp kéo nhau đến đây bây giờ đây! Đavưđốp bình tĩnh nói: - Đưa đây cho tôi. Anh cầm lấy khoá, đút túi, đi ra kho. Trong khi đó thì các mụ đã lôi được Anđrây Radơmiốtnốp ở trụ sở xôviết ra hò hét om sòm: - Mít tinh đi! - Các bà ơi! Các thím, các mẹ, các em ơi! Không mít tinh gì cả! Bây giờ là phải gieo hạt, chứ đâu phải lúc mít tinh! Mít tinh làm gì mới được chứ? Mít tinh là cái tiếng con nhà binh đấy. Trước khi mở miệng nói đến tiếng ấy, phải qua ba năm chui rúc hầm hố chiến hào đã! Phải ra trận, nuôi béo chấy rận đã rồi hãy nói đến tiếng mít tinh! - Radơmiốtnốp cố lý lẽ giải thích cho đám đàn bà. Nhưng họ chẳng thèm nghe; họ túm lấy quần sarôva của anh, túm cánh tay, túm vạt áo lôi anh xềnh xệch đến trường học, la lối lên: - Bà thiết gì chui rúc hầm hố! - Ai thiết gì ra trận! - Tuyên bố khai mạc mít tinh đi, không thì các bà khai lấy đấy! - Thằng chó đẻ, nó nói láo chứ sao lại không mít tinh được? Mày là chủ tịch, mày làm được! Anđrây đẩy các mụ ra, bịt tai lại, gào lên cố át tiếng la ó của họ: - Các bà hãy im đi đã! Mít tinh về việc gì cơ chứ? - Việc thóc! Chúng tôi muốn nói chuyện với các anh về việc thóc! … Rốt cuộc Radơmiốtnốp đã bắt buộc phải tuyên bố: - Tôi tuyên bố khai mạc. Mụ goá Ekachêrina Guliatsaia lên tiếng: - Tôi có ý kiến! - Thì nói đi, đồ quỷ liếm!... - Này anh chủ tịch, đừng giơ ma quỷ ra với tôi! Không thì tôi cho anh đi đời nhà ma đấy… Ai cho phép các anh đưa thóc của chúng tôi đi đâu? Ai lệnh giao thóc cho bên Iarxki, và để làm gì? Nói xong, mụ Guliatsaia chống nạnh, ưỡn ngực đợi trả lời. Anđrây xua mụ như xua một con ruồi quấy dai. - Chuyện này đồng chí Đavưđốp có đầy đủ thẩm quyền đã giải thích các bà rõ rồi. Còn tôi, tôi khai mạc họp không phải để nói những chuyện dấm dớ ấy, mà là vì… - Anđrây thở dài, đồng bào thân mến ạ, ta phải dốc toàn lực ra mà diệt chuột đồng… Mưu mẹo của Anđrây không đạt kết quả. - Chuyện chuột đồng lôi thôi gì vào đây! - Ai thèm nói chuyện chuột đồng! - Trả thóc chúng tôi đây! - Cái lão bẻm mép kia, bôi vôi vào mép anh! Lại lái sang chuyện chuột đồng! Thế chuyện thóc để ai nói? - Chuyện ấy có gì mà nói! - Ha- a- ả? Không có gì nói hả? Trả thóc đi! Các bà, dẫn đầu là mụ Guliatsaia tiến sát đến sân khấu. Anđrây đứng bên cái lêu vách tôn của người nhắc kịch. Anh nhìn đám đàn bà với một nụ cười chế giễu, nhưng trong bụng cũng lo lo: cánh đàn ông kô- dắc đứng đằng sau đám khăn vuông phụ nữ lố nhố như một vườn hoa cúc trắng, nom vẻ cứ lừ lừ đáng ngại. - Nhà anh mùa hè cũng như mùa đông, quanh năm diện ủng còn chúng tôi thì làm bán xác không mua nổi đôi giày! - Người ta là ông chính uỷ rồi mà! - Này, diện quần sarôva thằng chồng mụ Marina đã lâu chưa đấy! - Nó ăn béo trương béo nứt. - Lột hắn ra, các bà ơi! Lập tức một lô cánh tay với lên sân khấu. Họ túm lấy cẳng trái Anđrây. Anh bám chặt vào vách lều người nhắc kịch, giận tái mặt, nhưng họ đã giật được một bên ủng của anh, quẳng xuống cuối phòng. Bao nhiêu bàn tay giơ lên vớ lấy chiếc ủng ném ra ngoài xa. Lan ra một tiếng cười ác cảm hằn học. Từ những cuối cất lên những giọng đàn ông hùn vào: - Lột giày hắn ra! - Cho nó tồng ngồng chạy nhông đi!... - Rút nốt chiếc kia ra!... - Nào, các bà ơi! Đè con lợn này ra!... Thế là chiếc ủng kia của Anđrây cũng bị lột nốt. Anđrây lắc lắc chân, rũ xà cạp ra, gào lên: - Đây cho nốt cái xà cạp này! Cầm về! Làm khăn chùi mép được đấy! Mấy anh chàng thanh niên chen vội tới sân khấu. Một anh, là anh nông dân cá thể Êphim Tơrubatsép, con một lão ataman [1], vóc người cao lớn, đẩy rãn các mụ ra, bước lên sân khấu. Anh ta mỉm cười, hổn hển nói: - Xà cạp của anh chúng tôi không cần, nhưng cái quần sarôva của anh kia kìa, anh chủ tịch ạ, thì chúng tôi lột đấy… Một anh chàng khác, trẻ và nhỏ người hơn nhưng nom cà lơ, anh chị hơn, trâng tráo lý sự: - Anh em đang thiếu quần ghê lắm! Dân nghèo cái quần chả có, và chẳng vớ được cái nào của kulắc cả. Anh chàng ấy, biệt hiệu là Đưmốc [2], có bộ tóc quăn tít hiếm thấy. mái tóc màu xám khói, quăn như lông cừu của hắn dường như cả đời chưa biết mùi lược; nó thòi ra dưới vành mũ kêpi kô- dắc tàng tàng của hắn thành từng mớ loăn xoăn, vô trật tự. Ông bố của Đưmốc đã tử trận trong cuộc chiến tranh Nga - Đức, còn mẹ thì chết vì bênh thương hàn. Thằng bé Đưmốc đã được một bà cô nuôi nấng. Còn bé nó đã lẻn vào vườn rau nhà người ta ăn cắp dưa chuột và củ cải, vào vườn cây ăn quả bẻ trộm anh đào và táo, còn dưa bở ngoài ruộng thì nó vác đi hàng bao tải. Lớn lên, nó chuyên môn làm hại đời các cô gái làng, và về khoa ấy hắn khét tiếng thành tích bất hảo đến nỗi không một bà mẹ nào ở Grêmiatsi có con gái lớn lại có thể thản nhiên nhìn hắn, nhìn cái dáng người nhỏ nhưng cân đối như dáng chim ưng của hắn. Các bà nhìn, rồi y như rằng nhổ toẹt một bãi, và rít lên: - Thằng quỷ sứ mắt trắng dã đã lượn rồi đấy! Chạy nhông khắp làng cứ như chó dái… Và mắng con gái: - Này, con kia, làm sao mắt mày cứ long lên sòng sọc thế? Mày thập thò ra cửa sổ làm gì? Cứ mang bụng về đây xem thử, bà thì bóp chết tươi! Kéo một bao phân khô ra đây cho tao chất bếp, con ranh ạ, rồi ra dắt bò về! Trong khi đó thì Đưmốc cứ men theo hàng dậu, chân đi đôi giày rách bước êm như bước chân thú rừng, miệng khe khẽ huýt sáo, và từ dưới hai hàng mi cong, con mắt nó kiểm soát các cửa sổ, các sân nhà. Và chỉ cần thấp thoáng đâu đó một bóng khăn vuông con gái, thế là cái anh chàng Đưmốc nom uể oải lóng ngóng kia thay hình đổi dạng đi ngay tức khắc. Nó quay ngoắt đầu lại, nhanh và nhằm đúng hướng như con chim ưng săn mồi, và ưỡn thẳng người lên. Nhưng không có một vẻ gì là thú dữ lộ ra trong đôi mắt trắng dã của hắn cả, mà là một vẻ dịu dàng, trìu mến vô biên; thậm chí lúc ấy, đôi mắt Đưmốc dường như thay đổi cả màu sắc đi, trở thành xanh thẳm như nền trời tháng Bảy. - Phếkchiuska! Bông hoa thắm của anh! Xẩm tối hôm nay anh sẽ đến chỗ đằng sau nhà. Đêm nay em ngủ ở chỗ nào đấy? - Ô hay, cái anh này độc ăn nói vớ vẩn! - Cô gái vừa bỏ chạy vừa đáp lại bằng một giọng nghiêm nghị, đoan trang. Đưmốc mỉm một nụ cười đi guốc vào bụng nhau, nhìn theo bóng cô gái, rồi cũng bỏ đi. Xẩm chiều, hắn ở quanh sân kho tập thể, kéo cây đàn phong cầm của anh bạn thân bị đi đày của hắn là Chimôphây con lão Mũi toác. Nhưng bóng tối xanh lam vừa mới giăng lên vườn tược và các lùm cây, tiếng người lao xao và tiếng súc vật rống chưa lắng đi hẳn, Đưmốc đã từ từ theo con đường dẫn tới nhà Phếkchiuska. Và cao cao bên trên đỉnh những cây phong đang thì thầm buồn bã, bên trên xóm làng lặng ngắt, chị Hằng đang tha thẩn, cô đơn và mặt cũng tròn vành vạnh như anh chàng Đưmốc kia. Đưmốc không phải chỉ lấy gái làm niềm an ủi duy nhất trên đời: hắn thích cả rượu vốtka, và thích hơn thế nữa là thích đánh lộn. Đâu có đánh lộn, đó có Đưmốc. Thoạt tiên, hắn đứng xem, hai hay nắm chặt chắp sau lưng, cổ rụt lại. Sau đó hai đầu gối hắn bắt đầu run bần bật lên từng lúc, rồi cái run ấy trở thành không kìm chế được. Và Đưmốc không còn sức cưỡng lại cái máu hăng thôi thúc hắn, bước luôn vào vòng chiến. Cho đến năm hai mươi tuổi, hắn đã kịp bị đánh rụng nửa tá răng. Nhiều lần hắn bị đánh hộc máu mồm máu mũi. Hắn bị đánh vì tội lơn gái, vì tội cứ can thiệp vào các đám cãi nhau kết thúc bằng thượng cẳng chân hạ cẳng tay. Đưmốc ho lụ khụ, khạc ra máu, nằm đến một tháng trên trốc lò sưởi nhà bà cô, lúc nào cũng thấy mếu máo. Rồi sau đó hắn lại xuất hiện trong các đám vui chơi, đôi mắt xanh của hắn lại càng long lanh một khát vọng không được thoả mãn, ngón tay hắn càng nhảy nhót thoăn thoắt hơn trên hai hàng phím cây đàn phong cầm. Duy chỉ có giọng nói hắn sau cơn bệnh có trầm xuống và rè rè, như tiếng thở dài của buồng hơi đã tã một cây phong cầm cũ kỹ. Kết liễu được đời Đưmốc là một việc khó: hắn sống dai như mèo. Hắn đã bị khai trừ khỏi đoàn Kômxômôn, đưa ra toàn vì tội lưu manh và đốt nhà. Đã nhiều lần Anđrây cho bắt hắn vì những tội bậy bạ của hắn, giam suốt đêm trong nhà để xe của trụ sở xôviết. Đưmốc để bụng thù anh từ lâu rồi, và thế là giờ đây, coi lúc này là thời cơ ngàn năm có một để tính sổ với anh, hắn bước lên sân khấu định thanh toán món nợ… Hắn tiến mỗi lúc một tới gần Anđrây hơn. Đầu gối hắn rung lên, do đó nom hắn như đang nhún nhảy một điệu vũ. Đưmốc thở hắt ra một giọng oang oang: - Đưa quần đây… Thế nào, cởi ra, mau!... Đám đàn bà đã tràn lên đầy sân khấu. Đám đông nghều ngoào hàng trăm bàn tay một lần nữa lại vây lấy Anđrây, thở vào mặt và vào gáy anh nóng hầm hập, thành một vòng vây không có kẽ hở. Radơmiốtnốp quát: - Tôi là chủ tịch! Xúc phạm đến tôi là xúc phạm đến Chính quyền xôviết! Rãn ra! Tôi không cho phép ai được động đến thóc cả! Cuộc họp bế mạc!... - Chúng tao cứ lấy! - Ha ha! Bế mạc! - Thì chúng tao khai mạc! - Đi tìm thằng Đavưđốp nữa, sửa cho cả thằng ấy một trận! - Đi, diễu hành lên ban quản trị! - Phải giam thằng Radơmiốtnốp lại chứ! - Đánh nó đi, anh em ơi! - Còn nể nang gì nó nữa hả? - Nó chống lại Xtalin! - Giam nó vào! Một mụ đứng sau lưng Radơmiốtnốp giật lấy tấm khăn trải bàn chủ tịch bằng xa tanh đỏ, chụp lấy đầu anh. Trong lúc anh đang giãy giụa cố giằng cái khăn hôi mùi mực và mùi bụi mốc ra thì Đưmốc chẳng cần vung tay lấy đà, thoi cho anh một quả vào mạng mỡ. Gỡ thoát được cái đầu, vừa đau, vừa điên tiết lên, Anđrây thở hổn hển rút súng lục trong túi ra. Đám đàn bà kêu rú, dạt sang bên, nhưng Đưmốc, Êphim Tơrunatsép và hai anh chàng kô- dắc nữa đã len được đến sân khấu túm lấy tay anh, tước luôn vũ khí. - Thằng này định bắn vào nhân dân! Quân chó đẻ! - Tơrubatsép đắc chí hét lên, tay hoa trên đầu khẩu súng ổ đạn rỗng không, không có lấy một viên đạn… Đavưđốp chột dạ chậm bước lại khi nghe thấy tiếng la ó nhao nhao đầy vẻ đe doạ vang lên từ phía sân kho lại. Tiếng đàn bà the thé vút lên, át cả những giọng đàn ông ồm ồm. "A- ia- ia- ia- ia!" Nó nổi bật lên giữa tiếng nhao nhao chung chẳng khác gì tiếng sủa nấc lồng lộn của con chó săn cái nổi bật lên giữa tiếng sủa chung của bầy chó rượt theo lốt chân còn nóng hổi của con thú trong cánh rừng thu dưới sương giá đầu mùa. "Phải cho gọi đội hai về, không họ tẩu tán hết thóc mất". Đavưđốp nghĩ bụng như vậy. Anh quyết định quay trở lại trụ sở, tìm chỗ nào giấu chùm chìa khoá kho thóc. Đemka Usakốp đang đứng hoang mang bên cổng. - Tôi chuồn đây, đồng chí Đavưđốp ạ. Họ dám chơi tôi lắm, để lấy chùm chìa khoá. - Tuỳ cậu. Naiđênốp đâu? - Cậu ấy ở đội hai. - Đội hai có ai ở đây không? - Có Kônđrát Maiđanhikốp. - Hắn ta đâu? Hắn lên đây làm gì? - Cậu ấy lên lĩnh thóc giống. Ờ mà cậu ấy đang chạy đến kia kìa! Maiđanhikốp rảo cẳng bước tới. Từ xa anh ta đã hoa roi ngựa, kêu ầm lên: - Đám họ bắt giam Anđrây Radơmiốtnốp rồi! Nhốt dưới hầm, và bây giờ đang kéo nhau ra kho. Tránh đi, đồng chí Đavưđốp, không thì mang vạ vào thân đấy… Họ hoá rồ háo dại ráo cả rồi! - Tôi không trốn đi đâu cả! Cậu điên à? Cậu cầm lấy chìa khoá kho thóc chạy về đội, báo cho Liubiskin cho ngay mười lăm anh em phóng ngựa về đây ngay lập tức. Cậu thấy đấy, ở ta đây… họ bắt đầu làm loạn. Mình không muốn phiền đến trên huyện, tự ta giải quyết lấy cũng được. Cậu đi gì đấy? - Đi xe. - Tháo lấy một con ngựa, nhảy phốc lên mà vù đi! - Xong ngay! - Maiđanhikốp đút chùm chìa khoá vào túi, chạy theo lối ngõ. Đavưđốp lững thững đi ra nhà kho. Trong khi chờ anh đến, đám đông đã nguôi đi phần nào. "Thằng giặc đến kia rồi". Một mụ nào chẳng rõ hét lên như điên, chỉ Đavưđốp. Nhưng anh chẳng vội, dừng lại châm thuốc hút, quay lưng che gió, đánh diêm, cố tình cho mọi người trông thấy. - Lại đây, lại đây! Rồi tha hồ hút! - Xuống âm phủ mà hút! - Cầm chìa khoá đấy không? - Dứt khoát là nó cầm! Biết thân phận thì bỏ ra! Miệng phì phèo thuốc lá, tay đút túi quần, Đavưđốp bước tới đám người đứng hàng đầu. Vẻ bình tĩnh tự tin của anh đã tác động đến đám đông theo hai hướng khác nhau: một số cảm thấy trong thái độ tự tin ấy cái ý thức của Đavưđốp biết rõ sức mạnh và ưu thế thuộc về mình, một số khác trước thái độ bình tĩnh của anh lại càng điên lên. Tiếng la ó nổi lên như mưa đá rơi xuống mái tôn: - Bỏ chìa khoá đây! - Giải tán nông trang! - Cuốn xéo đi! Ai mời mày về làng này?! - Trả thóc giống đây! - Cớ sao không cho chúng tao gieo? Ngọn gió nhẹ thổi phất phơ những tà khăn vuông, lay xào xạc những cành sậy trên mái nhà kho, đưa từ ngoài thảo nguyên về cái mùi lờn lợt của đất đang ráo và hương thơm ngây ngất của cỏ non. Mầm nụ cây dương toả ra một hương mật ngọt sắc đến nỗi khi mở miệng nói, Đavưđốp có cảm giác như môi mình dinh dính, thậm chí khi lưỡi chạm vào thành miệng thì thấy như miệng ngọt vị mật. - Thế nào, đồng bào? Đồng bào định thôi không tuân lệnh Chính quyền xôviết nữa đấy phỏng? Cớ làm sao đồng bào không chịu giao thóc giống cho bên nông trang Iarxki? Đồng bào không biết là chuyện này có thể bị truy tố ra toà coi như phá hoại vụ gieo xuân hay sao? Thực tế sẽ như thế đấy! Chuyện này Chính quyền xôviết sẽ không dung tha đâu! - Chính quyền xôviết nhà anh, chúng tôi đã giam cố nó lại rồi! Nó đang ngồi dưới hầm đằng kia kìa, như cô gái cấm cung! - Anh nông dân cá thể Mirôn Đôbrôđêép, một anh kô- dắc lùn tịt chân cà nhắc, ám chỉ chuyện họ đã bắt Radơmiốtnốp. Một tiếng ai cười. Nhưng Banhích tiến xấn lên, hầm hầm quát tháo: - Chính quyền xôviết đâu có cho phép các anh giở những trò ấy! Cái chính quyền xôviết như cuả anh với thằng Maka Nagunốp bày đặt ra thì chúng tôi không phục tùng! Kiểu gì mà lại ngăn cản nhà nông gieo! Lối đâu như vậy? Thế là xuyên tạc đường lối của Đảng! - Chúng tôi ngăn cản anh gieo bao giờ? - Lại còn không ngăn! - Anh có nhập thóc giống vào kho công không? - Sao lại không? - Anh đã được trả lại chưa? - Rồi. Sao nữa? - Vậy thì ai cấm anh gieo? Anh láng cháng quanh kho đây làm gì? Banhích luống cuống vì câu hỏi vặn bất ngờ nhưng vẫn cố chống chế: - Tôi ức không phải cho tôi, mà cho những người đã ra nông trang rồi mà các anh vẫn không chịu trả người ta thóc giống và tài sản. Nói là chuyện ấy đấy! Còn như tôi thì các anh cắt cho miếng đất như thế có coi được không? Xa tít mù tắp. Đavưđốp không nén được nữa. - Xéo ngay đi cho được việc! Anh thì chúng tôi sẽ nói chuyện với anh sau, thực tế thế! Anh đừng có chõ mõm vào công việc nông trang, không thì chúng tôi xé xác ra đấy! Anh định xúi giục bà con đây hả? Có xéo không thì bảo? Banhích rút lui, miệng lầm bầm một câu doạ dẫm, nhưng đám đàn bà nhất loạt sấn lên thế chân hắn. Các mụ đồng thanh lu loa om sòm, không để Đavưđốp xen vào được một câu. Anh cố kéo dài thời gian, đợi Liubiskin dẫn anh em trong đội về, nhưng các mụ ỷ thế có đám đàn ông đứng sau im lặng đồng tình, vây lấy anh vòng trong vòng ngoài, hét đinh tai váng óc. Đavưđốp đưa mắt nhìn quanh, thoáng thấy Marina Pôiarkôva. Mụ đứng xa xa, hai cánh tay chắc nịch xắn tới khuỷu khoanh trước ngực, đang hăng tiết nói năng gì với mấy mụ khác, đôi lông mày đen nhánh nhíu cau lại gần liền tịt trên sống mũi. Đavưđốp bắt gặp một ánh mắt hằn học của mụ, và hầu như liền đó trông thấy Iakốp Lukits đứng bên mụ, vẻ xúc động, miệng nhếch lên một cái cười chờ đợi và đang rỉ tai điều gì với Đêmít Miệng hến. - Bỏ chìa khoá đây! Yên lành tử tế đưa ra đi, nghe chửa? Một mụ túm lấy vai Đavưđốp, thọc tay vào túi quần anh. Đavưđốp đẩy mụ một cái thật lực. Mụ lùi lại, ngã lăn chiêng, lu loa ăn vạ: - Ối, nó giết người! Làng nước ơi, cứu tôi với!… Một giọng nam cao run run của ai cất lên phía cuối đám đông: - Thế là cái gì? Nó lại giở lối vũ phu hả? Anh em ơi, tẩn cho thằng này một trận, cho nó hộc máu mũi ra!... Đavưđốp bước tới, định đỡ mụ kia dậy, nhưng một đòn làm chiếc mũ cátkét cuả anh bay vèo xuống đất, rồi anh bị đấm tới tấp vào mặt, vào lưng, và cánh tay bị túm chặt. Anh hẩy vai, xô dãn các mụ ra, nhưng rồi các mụ lại hò la xông vào bâu lấy anh, xé cổ áo anh rách toạc, lục lọi và lộn trái hết túi quần túi áo anh ra nhanh như chớp. - Không thấy chìa khoá! - Chìa khoá đâu?... - Bỏ chìa khoá đây, không chúng tôi phá cửa đấy! Một mụ già nom vĩ đại, mẹ sinh ra Mikhain Igơnachênốc, thở hổn hà hổn hển lách tới trước Đavưđốp, văng ra một câu đáo để, rồi nhổ toẹt một bãi vào giữa mặt anh: - Này, thằng ranh con Xatăng, quân vô đạo! Đavưđốp giận tái xanh tái xám, lấy hết sức cố vùng ra, nhưng không được: chắc hẳn phải có một tay nam giới nào đã tới giúp sức các mụ. Những ngón tay chai cứng và khoẻ kẹp chặt lấy cánh khuỷu anh từ phía đằng sau, như những gọng kìm sắt. Đến lúc ấy Đavưđốp mới chịu, không giãy giụa nữa. Anh hiểu câu chuyện đã đi quá xa và không một ai trong những người có mặt tại đây bênh vực anh cả. Anh quyết định xoay kế khác. - Đồng bào ơi, tôi không giữ chìa khoá kho mà! Chìa khoá để ở… - Đavưđốp nói đến đây bỗng ngừng bặt. Anh định nói chìa khoá không để ở nhà anh, nhưng chợt nghĩ ra là nói như vậy thì không ổn. Đám này sẽ bổ đi tìm Đemka Usakốp, thế nào cũng sẽ tìm ra, và Đemka Usakốp sẽ ốm đòn: họ đánh chết chứ chẳng bỡn. "Mình sẽ bảo chìa khoá mình để ở nhà, nếu họ dắt mình về, mình tìm rồi bảo rơi đâu mất rồi. Kéo dài thời gian cho Liubiskin kịp dẫn anh em tới. Còn như họ giết mình thì chả chắc họ đã làm. Chà, quỷ tha ma bắt lũ này đi!" Anh lẳng lặng đưa vai lên quệt máu trên má bị cào toạc, rồi nói: - Chìa khoá tôi để ở nhà, nhưng tôi không đưa cho các bà đâu. Còn như các bà mà phá cửa thì sẽ rắc rối to cho các bà đấy! Tôi báo trước cho các bà biết thế! Mụ mẹ Igơnachênốc thúc: - Dẫn chúng tao về nhà mày! Bà sẽ về tận nhà mày lấy chìa khoá. Mụ điên đến nỗi đôi má chảy xệ và cái mụn cóc to tướng trên mũi cứ rung rung, và mồ hôi chảy ròng ròng trên khuôn mặt răn rúm của mụ. Mụ là người đầu tiên đẩy Đavưđốp đi. Đavưđốp cũng chịu đi, nhưng chỉ lững thững bước một dẫn họ về nhà mình. Mụ Ápđôchia, vợ Banhích, tra khảo: - Nhưng chìa khoá có đúng ở nhà mày thật không? Hay lãi lú lẫn để đâu mất rồi? - Đúng mà, đúng mà, bà chị ơi! - Đavưđốp quả quyết, đầu cúi xuống giấu một nụ cười. Bốn mụ giữ chặt hai cánh khuỷu anh, mụ thứ năm đi đằng sau, tay nắm khư khư một cọc giậu to ra dáng; mụ già Igơnachênốc đi bên phải anh, toàn thân rung lên bần bật và bước huỳnh huỵch như đàn ông, còn phía bên trái là các mụ lốc nhốc kéo nhau đi từng tốp. Đám đàn ông ở lại sân kho đợi chìa khoá. Đavưđốp yêu cầu: - Thím ơi, cứ buông tay tôi ra. Tôi không chạy đâu mà sợ. - Buông ra để mày chạy đằng thổ tả nhà mày à? - Đã bảo không chạy mà! - Cứ đi như thế này chúng tao mới yên chí. Họ về tới nhà Đavưđốp. Xô đổ hàng giậu và cánh cổng ghép bằng cành, họ ùa vào sân. - Vào lấy chìa khoá! Mày mà không mang ra đây bà sẽ gọi ngay các ông ấy để họ xúm vào đánh lộn mề mày ra! - Chà, các thím ơi, sao các thím đã vội quên Chính quyền xôviết thế vậy. Tội này Chính quyền xôviết không bỏ qua cho các thím đâu! - Một liều ba bảy cũng liều! Không có gì gieo, đến mùa thu chết đói nhăn răng, hay là ra toà bây giờ thì đằng nào cũng vậy! Đi, có mau lên không! Đavưđốp bước vào phòng mình; biết các mụ để ý theo dõi, anh làm ra vẻ lục lọi tìm kỹ lắm. Anh bới trong vali, bới tung giấy má trên bàn, chui xuống gầm giường, gầm chiếc bàn khập khiễng… Anh trở ra hiên, nói: - Không có đây. - Thế đâu? - Chắc là ở nhà Nagunốp. - Nó đi vắng cơ mà! - Có sao đâu! Anh ta đi vắng, nhưng chìa khoá thì có thể để lại nhà lắm chứ. Và chắc là để nhà thôi. Hôm nay chúng tôi phải giao thóc cho đội hai mà. Họ lôi anh đến nhà Nagunốp. Dọc đường, họ bắt đầu đánh đập anh. Thoạt tiên cũng chỉ xô đẩy, chửi bới thôi, nhưng về sau thấy anh cứ ăn nói ỡm ờ, các mụ sôi tiết lên, nện anh đến nơi đến chốn. - Các bà các chị ơi! Bà con chị em quan tâm đến tôi thế này cũng được thôi, nhưng đừng đánh bằng gậy! - Miệng anh van còn tay anh thì véo mấy bà đi gần bên anh, và đầu anh rụt lại, cố gượng cười. Các mụ thẳng tay đấm thùm thụp vào tấm lưng rộng cúi lom khom của anh, nhưng anh chỉ thỉnh thoảng khẽ kêu, lắc vai, và đau thì đau vẫn cố pha trò: - Này bà ơi! Bà xuống lỗ đến nơi rồi mà còn đấm khoẻ thế! Để tôi đấm thử bà một cái xem sao nhá? - Thằng mặt sứa gan lim! Trơ như đá! - Cô Naxchia Đônétxkôva trẻ măng tru tréo, muốn phát khóc lên, giơ hai nắm tay nhỏ xíu nhưng chắc nịch ra công giã giò vào lưng Đavưđốp: - Đấm sái cả tay mà nó vẫn cứ như không!... - Đánh gậy là không được đâu đấy! - Đavưđốp chỉ có một lần nghiêm giọng, nghiến răng lại lẩm bẩm như vậy và giằng lấy cái cọc giậu bằng cành liễu khô ở tay một mụ nào tỳ vào đầu gối bẻ gãy đôi. Họ đánh anh xẻ tai bật máu, đánh anh dập môi, dập mũi nhưng đôi môi sưng vều của anh vẫn mỉm cười, để hở ra chiếc răng cửa sứt. Anh từ tốn và nhẹ nhàng đẩy dãn ra những mụ nào đặc biệt hung hãn. Mẹ già Igơnachênốc với cái mụn cóc nhảy tưng tưng trên mũi một cách giận dữ, sấn sổ bám riết lấy anh. Mụ đánh ác, nhằm vào sống mũi hoặc vào thái dương, và không thụi như người khác mà dùng quả đấm với những ngón tay xương xẩu nắm chặt lại mà nện. Đavưđốp vừa đi vừa cố xoay lưng ra đỡ đòn mụ mà không được với mụ. Mụ sùi bọt mép, đẩy dãn các mụ khác ra, chạy tới trước mặt anh, rít lên: - Xê ra, để tôi đập vào cái mặt nó! Đập vỡ mặt nó ra! "Đư- ư- ược, đợi đấy, đồ cóc chết! - Đavưđốp giận tái người, né tránh đòn mụ, nghị thầm trong bụng. - Ló bóng Liubiskin là tao sẽ cho mày một cú thấy ông bà ông vải!" Nhưng mãi vẫn chẳng thấy Liubiskin dẫn anh em cưỡi ngựa về. Họ đã đi gần đến nhà Nagunốp. Lần này các mụ theo gót Đavưđốp kéo vào nhà. Các mụ lục tung tất cả, vứt bừa bãi giấy tờ, sách vở, quần áo, vào cả gian bà chủ nhà để tìm chìa khoá. Tất nhiên là họ không tìm thấy. Họ đẩy Đavưđốp ra hiên. - Chìa khoá đâu? Không bà đánh chết! Đavưđốp chợt nhớ có trông thấy lão quản lý đứng trong đám đông ở sân kho miệng cười khẩy. Anh liền trả lời: - Chìa khoá Ôxtơrốpnốp cầm. - Nói láo! Bà đã hỏi lão ấy rồi! Lão ấy bảo đúng là mày cầm… Đavưđốp đưa ngón tay lên nắm nắm cái mũi sưng vù, khẽ cười: - Bà con chị em ơi! Bà con đánh đập tôi oan quá… Chìa khoá tôi để trong ngăn kéo bàn, ở trụ sở ấy, thực tế thế. Đúng rồi, bây giờ tôi mới nhớ ra. Ekachêrina Guliatsaia ở sân kho vừa chạy đến, rít lên: - Mày lỡm chúng tao đấy phỏng? - Thì cứ dẫn tôi về trụ sở. Tôi nỡm làm gì? Nhưng đề nghị thôi, không được giở cái lối quân sự với tôi nữa đấy! Đavưđốp bước xuống thềm. Anh khát khô cả cổ và trong bụng điên lên vì bất lực. Đời anh đã nhiều lần bị đánh đập, nhưng bị đàn bà con gái đánh thì đây là lần đầu tiên, và chính vì thế mà anh cảm thấy nó làm sao ấy. "Miễn sao đừng kềnh. Kềnh ra đây, họ điên lên, đánh chết mất. Chết thế này thì thật lẩm cẩm quá, thực tế thế!". Anh nghĩ bụng, mắt hy vọng ngước lên phía ngọn đồi xa xa. Nhưng chẳng thấy lấy một đám bụi do vó ngựa bốc lên trên đường cái, chẳng thấy bóng dáng anh em cưỡi ngựa dàn thành đội hình tấn công đâu cả. Ngọn đồi vắng tanh vắng ngắt, chạy dài tới tận khu đồi mộ cổ xa xa phái chân trời… Đường làng cũng vắng tanh như vậy. Dân làng đã kéo nhau ra hết sân kho, từ đó vọng tới tiếng nhao nhao của trăm nghìn giọng người. Trên đường tới trụ sở, họ đánh Đavưđốp nhừ tử, đến nỗi anh loạng choạng đứng không vững. Anh không còn pha trò được nữa, đường phẳng phiu mà cứ vấp luôn, và luôn luôn ôm lấy đầu, mặt tái đi yêu cầu bằng một giọng khàn khàn: - Thôi! Đánh thế này chết tôi mất. Đừng đánh vào đầu… Tôi không giữ chìa khoá! Có lôi tôi đi hết ngày cũng chẳng ra chìa khoá đâu… Tôi không đưa cho các bà! - À- à- à- à, hết ngày hả? - Các mụ sôi tiết rền rĩ lên, và một lần nữa lại bâu vào Đavưđốp lúc ấy đã lả, như một đàn đỉa đói, cào cấu, đánh đập, và cắn nữa. Tới sát bên sân trụ sở nông trang, Đavưđốp ngồi phệt xuống mặt đường. Tấm áo sơmi vải thô của anh bê bết máu, chiếc quần ống ngắn may kiểu thành phố, cũ quá gấu đã sờn, bị xé to toạc ở chỗ đầu gối, và cổ áo rách toang để lộ ra bộ ngực đen sạm trổ chàm. Anh thở khò khè, nặng nhọc, nom thiểu não. Mụ già Igơnachênốc giậm chân bành bạch: - Đi, đồ cho- ó- ó đẻ!... - Đồ khốn nạn, tôi giữ thế này là cho các người đấy! - Đavưđốp bất thần nói giọng lanh lảnh và đưa đôi mắt sáng lên một cách lạ thường nhìn quanh một vòng. - Giữ cho các người đấy!... Thế mà các người lại định đánh tôi chết… Chà, quân khốn nạn! Tôi không đưa chìa khoá đâu. Rõ chưa? Không đưa đâu, thực tế thế! Làm gì nào? Một cô hớt hải chạy đến, kêu tướng: - Mặc mẹ nó đấy!... Các ông ấy đã đập chìa khoá ra rồi, và đang chia thóc! Các mụ bỏ Đavưđốp lại bên cổng trụ sở, chạy ùa về sân kho. Anh ráng hết sức đứng dậy, bước vào sân trụ sở, xách một xô nước âm ấm ra đầu hè, uống một hơi dài, rồi đổ nước lên đầu. Anh rên rỉ rửa sạch máu trên mặt, trên cổ, rút chiếc khăn vải bố vắt trên lan can lau khô đi, rồi ngồi xuống bậc cửa. Sân không một bóng người. Một ả gà mái lo ngại cục te cục tác gần đâu đó. Một chú sơn ca lông đen nhánh đậu trên nóc chiếc lồng chim sáo đá, ngó nghiêng cái đầu, hót líu lo. Nghe có tiếng chuột đồng rúc rích ngoài thảo nguyên. Những đám mây nhẹ màu tím kéo lớp lớp che phủ mặt trời, nhưng mặc dầu vậy, khí trời vẫn ngột ngạt khó chịu đến nỗi ngay cả bọn chim sẻ rỉa lông trên đống tro giữa sân cũng nằm kềnh không cựa, cổ nghển lên, chỉ thỉnh thoảng đập đập đôi cánh buông xoè như những chiếc quạt nhỏ xíu. Nghe thấy tiếng vó ngựa bình bịch, Đavưđốp ngẩng đầu lên: một con ngựa cái lông màu vàng nhạt yên cương đầy đủ, mông xuôi, phi nước đại lao qua cổng vào sân. Nó vòng ngoặt lại, hai chân sau cào tung đất, hục hặc chạy vòng quanh sân, để nhỏ qua chiếc hàm thiếc xuống mặt đất nóng rát từng đám bọt mép trắng. Tới trước cửa chuồng ngựa, nó dừng lại, hít hít đánh hơi sàn ván. Bộ cương ngựa sang trọng khảm bạc trên mình nó đứt tung, các đầu dây cương buông lòng thòng, yên xô lệch lên đến tận vai, dây đai ngực đứt thõng xuống tận đất, chạm cả vào vành móng tím đen. Nó nặng nề rùng rùng hai mạng sườn, hếch phồng hai lỗ mũi hồng hồng; cỏ dại năm cũ màu nâu giắt từng túm vào mái bờm trán vàng óng và vào lớp bờm cổ rối bù của nó. Đavưđốp ngạc nhiên nhìn con ngựa. Vừa lúc đó cảnh cửa nhà chứa cỏ khô kêu lên ken két, và cái đầu bác Suka thò ra. Một lát sau thì là chính bác Suka lò dò bước ra, sau khi hết sức thận trọng đẩy cửa ra và nhớn nhác nhìn quanh. Cọng rơm cọng rạ bám đầy chiếc áo sơmi đẫm mồ hôi của bác. Bộ râu xồm của bác lủa tủa những cuộng rau dại, lá cỏ khô, cánh hoa cỏ vàng. Mặt bác đỏ gay lộ ra vẻ kinh hoàng tột độ. Mồ hôi ròng ròng qua thái dương chảy xuống má và râu ria bác… Bác rón rén đi tới bên thềm, thì thào năn nỉ: - Đồng chí Đavưđốp! Trốn đi, lạy Chúa! Họ đã đập phá thế này thì nghĩa rằng là họ có thể giết người như bỡn. Họ tẩn đồng chí khiếp quá nhỉ, nom mặt không nhận ra nữa! Lão phải trốn trong đống cỏ đấy… Ngạt thở lắm, không chịu nổi, khắp người mồ hôi ra như tắm, nhưng được cái yên trí, lạy Chúa! Ta cùng tránh đi, cho qua cái lúc hỗn quân hỗn quan này, được không? Trốn một mình kể cũng hãi hãi… Ờ, bị đánh chết thì lý thú quái gì nhỉ, chẳng được ích lợi gì. Đồng chí nghe đấy, các con mẹ ấy nhao nhao như ong vỡ tổ, cứ là ỉa vào mồm chúng nó! Còn anh Nagunốp xem chừng cũng bị họ làm lôi thôi to rồi. Đây ngựa của anh ấy đã chạy về đấy… Con ngựa này hôm nay anh ấy cưỡi lên huyện. Sáng nay, lúc qua cổng, con ngựa vấp một cái, lão đã bảo anh ấy: "Quay về thôi, anh Maka ơi, điềm gở đấy!". Nhưng tính anh ta có chịu nghe điều hay lẽ phải bao giờ? Bao giờ cũng làm theo ý mình, thế cho nên mới chết. Nếu lúc ấy anh ta quay về thì có phải đã thoát rồi không. Đavưđốp ngập ngừng hỏi: - Biết đâu bâygiờ cậu ấy đang ở nhà? - Ở- ở- ở nhà? Thế thì sao con ngựa lại chạy về không và cứ hít khìn khịt như đánh hơi thấy mùi người chết vậy? Lão thì những điều ấy lão thừa biết rồi! Rõ ràng nhá: anh ấy trên huyện về, anh ấy thấy họ đang cướp thóc ngoài kho, thế là anh ta nói nặng, anh ta nóng như lửa, thấy thế chịu sao được [3], và thế là bị họ giết chết toi… Đavưđốp nín thinh. Phía sân kho vẫn nghe thấy tiếng nhao nhao của trăm nghìn giọng nói, tiếng xe ngựa cót két, tiếng bánh xe lăn lộc cộc. Đavưđốp nghĩ bụng: "Họ đang chở thóc đi… không biết Maka có làm sao không? Không nhẽ họ đánh chết rồi? Ta phải ra!". Anh đứng dậy. Bác Suka ngỡ Đavưđốp định cùng mình trốn vào kho thóc, rối rít lên: - Ta đi thôi, tẩu vi thượng sách! Không nhỡ có đứa khỉ gió nào dẫn xác đến đây, nom thấy lão với anh thì chết ráo cả. Gì chứ chuyện ấy thì chúng làm nhậy lắm! Mà nằm trong đống cỏ cũng khoái đáo để. Cỏ thơm, êm như ru, lão có thể nằm đấy cả tháng, nếu có cái chén. Chỉ hiềm nỗi có con dê nó làm lão phải bật dậy… Con ăn hại ấy, lão đã định quật nó chết tươi đấy! Lúc nghe thấy các con mẹ ấy cướp phá nông trang và hành tội đồng chí về chuyện lúa mì, lão nghĩ bụng: "Này, lão Suka ơi, khéo chuyến này thì lão chết hoài chết uổng mất thôi!". Vì các con mẹ ấy đứa nào chẳng biết chỉ có lão với đồng chí là từ ngày cách mạng đến nay vẫn giữ vững lập trường, và hai ta đã lập ra nông trang ở Grêmiatsi đây, đã đấu thằng Titốc. Họ muốn giết thì phải giết ai trước nhất? Rõ rành rành là giết lão với đồng chí! Lão mới nghĩ bụng: "Gay go to rồi, phải trốn đi thôi, kẻo giết xong Đavưđốp, họ dờ đến mình thì rồi lấy ai mà trình bày với ông thẩm phán về cái chết của đồng chí Đavưđốp nhỉ?". Thế là trong nháy mắt lão chui tọt vào đống cỏ, chúi ngập đến lút đầu, nín thở, không thế thì hãi lắm. Thế rồi bỗng nghe thấy có ai xéo lên đống cỏ lão nằm ở dưới… Nó xéo lên và lẽ dĩ nhiên nó hắt hơi vì hít phải bụi. Lão nghĩ bụng: "Cha mẹ ôi! Đúng là họ lùng mình rồi, đúng là họ đi cách cái mạng mình đây!". Nó cứ xéo, cứ xéo, thế rồi nó giẫm cả lên bụng lão… Lão nằm im thin thít nhá! Sợ quá ba hồn bảy vía bay mất sạch, nhưng lão cứ nằm như thằng chết rồi, vì đến cái nước này thì còn biết chạy đi đâu! Ấy thế rồi nó giẫm vào giữa mặt lão. Lão thò tay ra, túm một cái: một cái móng giò và toàn những lông với lá. Lão dựng tóc gáy, rụng rời chân tay… Hãi không thở được! Sờ thấy cái móng lông lá ấy lão nghĩ gì, đồng chí có biết không? Lão nghĩ: "Đúng là quỷ sứ rồi!". Nhà cỏ tối như hũ nút, mà ma quỷ thì vẫn ưa chỗ tối. Lão nghĩ bụng: "Thế này là nó định xéo mình, vật mình cho đến chết đây… Thà để lũ đàn bà kia hành hạ còn hơn". Ờ- ờ- ờ, lão hãi quá, không để đâu cho hết! Cậu nào non gan mà ở trường hợp như lão thì cứ là vỡ tim vỡ mật ra mà ngoẻo. Những thứ ấy thì dễ bị sợ đột ngột là nó vỡ ra thôi mà. Nhưng lão chỉ hơi lạnh gáy tí thôi, và cứ nằm yên. Thế rồi bỗng lão thấy nồng nặc lên mùi dê đực… Lão chợt nhớ ra là con dê tịch thu của thằng Titốc vẫn nhốt ở đây, thế mà mình đã quên khuấy đi mất, cái con chết tử chết tiệt ấy! Lão ngó ra, đúng nó rồi, đúng con dê thằng Titốc! Nó xéo lên đống cỏ, đi tìm máng ăn, miệng nhẩm một cành ngải… Thế là lẽ dĩ nhiên lão đứng bật dậy và nện nó một trận! Lão choảng cho tới số, túm râu, làm cho đủ tình đủ tội! "Làng người ta đang nổi loạn kia kìa, mày mò vào đống cỏ này làm gì, đồ quỷ rậm râu! Cho mày thôi cái lối xéo lung tung lên này, đồ quỷ hôi hám!". Lão cáu quá, định đánh chết mẹ nó đi cho xong! Vì nó là con vật đi chăng nữa thì nó cũng phải giác ngộ là lúc nào thì có thể vào xam quan đống cỏ được, còn lúc nào thì phải nằm im thin thít, không cựa chứ… Đồng chí Đavưđốp, đồng chí đi đâu vậy?... Đavưđốp không đáp, đi ngang qua nhà cỏ, ra cổng. Bác Suka hoảng hốt thì thào: - Đi đâu thế kia?... Đưa mắt nhìnqua cánh cổng hé mở, bác thấy Đavưđốp đi về phía sân kho, bước rảo, nhưng loạng choạng, như bị một cơn gió quật thổi thúc sau lưng. __ Chú thích: 1. Ataman: chức cai trong quân đội kô-dắc. - ND. 2. Tiếng Nga "Đưmốc" là Làn khói. - ND. 3. Nguyên văn: trái tim nóng bỏng của anh ta không chịu nổi. - ND.